مقایسه علف‌کش فنوکساپروپ پی‌اتیل + متری‌بوزین با برخی علف‌کش‌های متداول در مزارع گندم (Triticum aestivum L.)

Abstract

سابقه و هدف: علف‌های‌هرز یکی از مهمترین عوامل محدود کننده زیستی در تولید گیاهان زراعی است؛ مقدار خسارت علف‌های‌هرز در مزارع گندم ایران 25 تا 30 درصد گزارش شده است. همچنین، کاربرد علف‌کش‌ها، مهمترین روش کنترل علف‌های‌هرز در غلات می‌باشد. کاهش تناوب زراعی و افزایش بی‌رویه مصرف علف‌کش‌ها سبب گسترش گونه‌های سخت کنترل مانند چچم سخت (Lolium rigidum Gaudin) در مزارع شده است. استفاده از علف‌کش‌های پیش‌مخلوط یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای افزایش کارایی علف‌کش‌ها و گسترش طیف کنترل علف‌های-هرز به شمار می‌رود. این آزمایش با هدف بررسی کارایی علف‌کش‌ پیش مخلوط فنوکساپروپ پی‌اتیل + متریبوزین در کنترل علف‌های‌هرز مزراع گندم در مناطق مختلف انجام شد.مواد و روشها: این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 10 تیمار و 4 تکرار در چهار منطقه کرج، شهرکرد، کرمانشاه و داراب در سال زراعی 1401-1400 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کاربرد بروموکسینیل+ ام‌سی‌پی‌آ (برومایسید ام‌آ، 40% EC) + کلودینافوپ پروپارجیل (تاپیک، 8% EC) به ترتیب به مقدار 5/1 + ۱ لیتر در هکتار، تری‌بنورون متیل (گرانستار، 75% DF) به مقدار ۲۰ گرم در هکتار + تاپیک به ترتیب به مقدار ۱ لیتر در هکتار، بروموکسینیل+ ام‌سی‌پی‌آ (برومایسید ام‌آ) + فنوکساپروپ پی‌اتیل+ مفن‌پایر دی‌اتیل (پوماسوپر، 7.5% EW) به ترتیب به مقدار 5/1 + ۱ لیتر در هکتار، مزوسولفورون متیل+ یدوسولفورون متیل سدیم+ مفن‌پایر دی‌اتیل (آتلانتیس، 1.2% OD) به مقدار 5/1 لیتر در هکتار، مزوسولفورون متیل+ یدوسولفورون متیل‌سدیم+ دیفلوفنیکان+ مفن‌پایر دی‌اتیل (اُتللو، 6% OD) به مقدار 6/1 لیتر در هکتار، متریبوزین (سنکور، 70% WP) به مقدار ۸۰۰ گرم در هکتار، فنوکساپروپ پی‌اتیل+ متریبوزین (به اختصار فنومتری، 21.37% EC) به مقدار 8/0، ۱ و 2/1 لیتر در هکتار و شاهد وجین دستی بودند.یافته‌ها: علف‌های‌هرز غالب مناطق مختلف آزمایش دارای 12 گونه بودند؛ که شامل یولاف وحشی زمستانه در سه منطقه کرج، کرمانشاه و شهرکرد، پیچک در داراب و کرمانشاه، خاکشیر ایرانی در کرج و شهرکرد و چچم در کرج و داراب مشترک بودند. سایر علف‌های‌هرز غالب به ترتیب شامل گل‌گندم و چاودار در شهر کرد، بی‌تی‌راخ و غربیلک در کرمانشاه، گلرنگ وحشی و یونجه زرد در داراب، شاه‌تره و شیر تیغک در کرج بودند. نتایج نشان داد، کاربرد تیمارهای علف‌کش‌ سبب کاهش معنی‌دار تراکم و وزن خشک گونه‌های علف‌های‌هرز و افزایش معنی‌دار عملکرد دانه گندم شدند. همچنین، با افزایش مقادیر کاربرد علف‌کش فنومتری کارایی کنترل علف‌های‌هرز در مناطق مختلف افزایش یافت. کاربرد علف‌کش فنومتری (2/1 لیتر در هکتار) توانست تراکم علف‌های‌هرز شاه‌تره و شیر تیغک (92 درصد)؛ یولاف وحشی زمستانه، گلرتگ وحشی و یونجه زرد (45 تا 55 درصد)؛ پیچک، خاکشیر ایرانی، چچم سخت، غربیلک (35 تا 45 درصد) و گونه‌های گل‌گندم، بی‌تی‌راخ و چاودار (کمتر از 20 درصد) کاهش دهد؛ درمقابل، عملکرد دانه‌ی گندم (5 تا 10 درصد) در مناطق مختلف افزایش یافت. مطلوب‌ترین تیمار در کنترل چچم سخت از کابرد علف‌کش سنکور (75 تا 80 درصد) حاصل شد. در مجموع، گونه‌های چاودار، چچم سخت، گل‌گندم و پیچک به ترتیب سخت‌تر از گونه‌های دیگر کنترل شدند. همچنین، تأثیر علف‌کش اُتللو در چهار منطقه آزمایش مطلوب‌تر از سایر علف‌کش‌ها بود و عملکرد دانه را 14 تا 19 درصد افزایش داد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج چهار منطقه‌ی آزمایش، کارایی علف‌کش فنومتر در کنترل گونه‌های علف‌هرز (بجر شاه‌تره و شیر تیغک) کمتر از سایر علف‌کش‌ها بود. بنابراین، علف‌کش فنومتر به دلیل بودن محدودیت در طیف کنترل علف‌های‌هرز و عدم کارآیی مطلوب در کنترل اغلب گونه‌های آزمایش، در مقادیر استفاده شده قابل توصیه نیست.