نگرش کیفی به تمدن اسلامی در هزاره جدید

Abstract

تمدن‌ها همواره در مسیر حرکت یا اعتلای خود، با آسیب‌ها و چالش‌هایی مواجه می‌شوند و در رویارویی با دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، می‌باید تلاش کنند از ایده‌ها، دستاوردها و هویت فرهنگی خود حفاظت نمایند و از بروز ضربه به هندسه فرهنگی یا ساختار هویتی‌شان جلوگیری و از آسیب‌ها یا ناکارآمدی‌های ناشی از این تعارض بر ساختار و پیکره تمدن و آرایه‌های آن پیش‌گیری کنند. شناخت موانع، آسیب‌ها و چالش‌های مسیر حرکت تمدن نوین اسلامی، بسیار حیاتی و عامل مهم ماندگاری آن است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی موانع، آسیب‌ها و چالش‌های پیش روی تمدن نوین اسلامی و در نهایت ارائه رویکردهایی برای حفاظت از آن در هزاره جدید است. روش مورد استفاده در این پژوهش، از نوع آینده‌نگاری نهادی است؛ به این معنا که در گردآوری داده‌های اطلاعاتی، از روش اجماع خبرگی و در راستای تبیین آن‌ها، از روش نگاشت نهادی استفاده شده است و نتیجه آن بهره‌مندی از رویکردی است که بتواند حرکت تمدنی را در محورهای مختلف حفاظت کند. در ابتدا، با استفاده از مصاحبه‌ها، مفاهیم مرتبط با آسیب‌ها، چالش‌ها و موانع تمدن نوین اسلامی بر اساس نظریه برخاسته از داده‌ها، در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی استخراج شد؛ سپس مدل مفهومی پژوهش از این میان طراحی گردید. در نهایت، یافته‌های پژوهش نشان دادند یک تمدن بالنده و موفق می‌تواند در مرحله زمینه‌سازی، ساخت، حرکت و ماندگاری، خود را در تاریخ حفاظت کند و آرایه‌های آن را در مصاف با تمدن‌های معارض مصون و فعال نگه دارد.