تعیین مکانهای بهینۀ دفن نخاله‌های ساختمانی در شهرهای هموار و بیابانی با استفاه از سیستم اطلاعات مکانی و تکنیک شباهت به گزینۀ ایدئال (مورد مطالعه: شهر یزد)

Abstract

نخاله‌های ساختمانی یا زباله‌های ساخت‌و‌ساز و تخریب به‌عنوان زباله‌های جامد تعریف می‌شود که بر اثر ساختمان‌سازی، بازسازی، تخریب ساختمان‌های مسکونی و غیرمسکونی و زیرساخت‌هایی از‌قبیل جاده‌ها، پل‌ها و غیره به وجود آمده و به‌عنوان یکی از موضوعات مهم و حیاتی در‌سطح جهانی شناخته شده است. این نخاله‌ها از وجوه مختلف اقتصادی، محیط زیستی و تکنولوژیکی نیازمند ملاحظات بیشتری است. هدف از پژوهش حاضر مکان‌یابی دفن ضایعات ساختمانی در شهر هموار و بیابانی یزد (شهری که با سرعت در‌حال توسعۀ کالبدی و بازسازی و نوسازی بافت‌های قدیمی آن است) با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی و تکنیک شباهت به گزینۀ ایدئال است. به‌علاوه، وجود صنایع کاشی و سرامیک، کوره‌های آجرپزی و سفال‌سازی، معادن متعدّد شن و ماسه، سنگ‌های ساختمانی و موارد متعدّد دیگر سبب تولید حجم انبوهی از ضایعات ساختمانی شهری در سال‌های اخیر شده است که این ضایعات به شکل قانونی و غیرقانونی در مناطق پیرامونی شهر یزد تخلیه و رها شده و علاوه‌بر ایجاد مناظر بسیار زشت و ناپسند در حومۀ شهر آثار و پیامدهای زیست‌محیطی زیادی را بر‌جای گذاشته است. از‌جمله پیامد‌های زیست‌محیطی می‌توان به وارد‌شدن حجم زیادی از این رسوبات به معابر شهری پس از بارندگی‌های رگباری دو-سه سال اخیر و یا ایجاد گردو‌غبار و آلودگی هوا اشاره کرد. برای انجام‌دادن این پژوهش در ابتدا شاخص‌های بیست‌گانه‌ای بر‌پایۀ نظر‌های کارشناسان (ارتفاع، شیب، پوشش گیاهی، مرتع، منابع آب‌های سطحی، آب‌های زیرزمینی چشمه، چاه، قنات، خاک، مناطق شهری و روستایی، مراکز فرهنگی، فرودگاه، راه‌آهن، خطوط انتقال آب، گاز و برق، راه‌های ارتباطی و مناطق صنعتی و معادن) انتخاب و سپس این داده‌ها در سامانۀ اطلاعات جغرافیایی به شکل لایه‌های اطلاعاتی در‌آمد و در‌نهایت، هر‌یک از این شاخص‌ها بر‌پایۀ نظر متخصصان حریم و چارچوب لحاظ شد. در پایان، همۀ لایه‌ها روی‌هم‌گذاری شد تا نقشۀ مکان‌های بهینه برای دفن ضایعات ساختمانی مشخص شود. در‌ادامه، مناطق پیرامونی شهر یزد که شهرداری آنها را به‌عنوان مکان‌های مجاز دفن نخاله‌ها معین کرده بود، بر‌اساس تکنیک چند‌شاخصۀ تاپسیس ارزیابی و به‌دنبال آن مکان‌های بهینۀ دفن ضایعات ساختمانی اولویت‌بندی شد. بر‌اساس نتایج حاصل از روش شباهت به گزینۀ ایدئال چهار منطقۀ مجاز تعیین‌شدۀ شهرداری شامل شحنه، خلدبرین، گود محمودی و محدوده پارک کوهستان به‌ترتیب 402/0، 612/0، 403/0 و 443/0 امتیاز گرفتند. بدین ترتیب، بر‌مبنای همۀ شاخص‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و زیبایی‌شناسی منظر مناطق شمال شرق شهر یزد برای دفن نخاله‌های ساختمانی شهری بر سایر گزینه‌ها ارجحیت دارد.