گونه‌شناسی هجمه‌های محیطی در تربیت و چگونگی مقاوم‌سازی متربی در برابر آنها بر اساس دیدگاه علی صفایی حائری

Abstract

محیط تربیت یکی از مؤلفه­های اثرگذار بر راهبرد (کلان‌روش) تربیت است؛ ازاین‌رو در اتخاذ راهبرد تربیت، توجه به اوضاع محیطی و حفظ تناسب با آن ضرورت دارد. این در حالی است که در دانش تربیت اسلامی، تاکنون کمتر از این «نسبت» و چگونگی رسیدن به «تناسب» ـ میان محیط با راهبرد تربیت ـ به‌ویژه در محیط­های ناهمسو بحث شده است. در میان اندیشمندان تربیت اسلامی، علی صفایی حائری از معدود کسانی است که به این موضوع توجه داشته است. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است با واکاوی آثار ایشان به روش توصیفی ـ تحلیلی به‌طورمشخص به دو پرسش مهم پاسخ دهد: اول اینکه هجمه­های محیطی کدام‌اند و چه دسته­بندی مؤثری ـ از حیث تأثیرگذاری بر راهبرد تربیت ـ می­توان از آنها پیشهاد داد؟ دوم اینکه با چه راهبرد تربیتی می‌توان متربی را در برابر هجمه­های شناسایی‌شده مصونیت بخشید؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد هجمه‌های محیطی بر اساس موقعیتشان در نسبت با متربی، به دو دستة «بیرونی» و «درونی» تقسیم می­شوند که «شبهه­»، «جلوه­ و جذابیت­»، «طعنه­ و تمسخر»، «امر و نهی­»، «بدگویی­»، «بی­اعتنایی­ و منزوی کردن فرد در جمع» و «دل‌سوزی و خیرخواهی­ نابجا» از مصادیق برجستة تهدیدهای بیرونی و «عادت­ها» و «تعصب­ها» از مصادیق برجستة تهدیدهای درونی به شمار می­روند. همچنین مشخص شد راهبردهای مرسوم در برابر هجمه­های یادشده از کارآمدی لازم برخوردار نیستند و یگانه راهبرد مؤثر دراین‌باره مصونیت‌بخشی به متربی از طریق ایجاد و تقویت سه ویژگی «شخصیت»، «حریت» و «تفکر» است.