تحلیل سطوح مفهوم سرمایه اجتماعی با رویکرد فراترکیب

Abstract

امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان سرمایه‌ای کلیدی در سازمان­ها و جوامع ایفای نقش می­کند. اهمیت آن تا حدی است که بدون توجه به آن ممکن است نرخ بازگشت سرمایه حاصل از دیگر سرمایه­های موجود کاهش یابد. با توجه به اهمیت این نوع سرمایه، شاهد انجام پژوهش­های متعددی در سطوح و بافت­های متفاوت هستیم که شاخص‌های گوناگونی در سطوح تحلیل متفاوت را برای ابعاد سه‌گانه مفهوم سرمایه اجتماعی معرفی کرده‌اند. بنابراین، بررسی یکپارچه‌ این پژوهش­ها برای شناسایی شاخص‌های کلیدی این مفهوم در سطوح تحلیل متفاوت ضرورت دارد. در این راستا هدف از انجام این پژوهش، بررسی جامع شاخص‌های سرمایه اجتماعی در سطوح تحلیل متفاوت است. بدین منظور از رویکرد فراترکیب و روش تحلیل محتوای قیاسی استفاده شد. جامعه مورد بررسی مقالات موجود در زمینه سرمایه اجتماعی، در پایگاه­های علمی از سال 1970 تا 2018 به تعداد 5195 مقاله بود که از میان آن‌ها 72 مقاله به روش نمونه­گیری قضاوتی انتخاب شدند. نتیجه اولیه استخراج کدهای اولیه در قالب ۱۴ مقوله فرعی و طبقه‌بندی آن‌ها ذیل سه مقوله اصلی سرمایه اجتماعی بود. تدقیق و مطالعه متون مرتبط با این شاخص‌ها نشان داد سه سطح تحلیل برای مفهوم سرمایه اجتماعی قابل تبیین است. این سه سطح مختلف تحلیل عبارتند از: سطح کلان (جوامع)، سطح میانی (گروه‌ها یا سازمان‌ها) و سطح خرد (عاملان فردی).