اثر سطوح مختلف مولیبدن بر برخی صفات بیوشیمیایی و تجمع نیترات در گیاه اسفناج (Spinacea oleracea L)

Abstract

نگرانی قابل توجهی در مورد بروز بیماری‌های ناشی از مصرف سبزی‌های حاوی نیترات و نیتریت زیاد مانند اسفناج وجود دارد و این هنگامی اتفاق می‌افتد که میزان جذب نیترات از میزان مصرف آن توسط گیاه فراتر رود. در این پژوهش اثر سطوح مختلف مولیبدن بر میزان انباشت نیترات در اسفناج در شرایط کشت بدون خاک بررسی شد. این مطالعه به‌صورت یک آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام گردید. فاکتور اول شامل نیترات به‌صورت نمک نیترات کلسیم در سه سطح شامل صفر (نیترات هوگلند)، 10 و 20 درصد نیترات هوگلند و فاکتور دوم نیز شامل غلظت مولیبدن به‌صورت نمک مولیبدات سدیم در چهار سطح شامل صفر، 0/5، 1/5 و 3 میکرومولار بودند. صفات بیوشیمیایی مورد مطالعه شامل (pH، اسیدیته قابل تیتراسیون و مواد جامد محلول) و عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر، آهن، پتاسیم و مولیبدن) میزان نیترات و فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در ریشه و برگ بودند. براساس نتایج اسیدیته قابل تیتراسیون، مواد جامد محلول و pH با افزایش مولیبدن تا سطح 3 میکرومولار افزایش یافت، اما کاربرد هم‌زمان مولیبدن و نیترات اثر معنی‌داری بر صفات مذکور نداشت. بیش‌ترین میزان نیترات برگ (2474/3 ‌گرم در کیلوگرم وزن تر) و ریشه (9191/2 گرم در کیلوگرم وزن تر) در تیمار ترکیبی نیترات 20 درصد و مولیبدن شاهد مشاهده گردید. از طرفی بیشترین میزان فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز برگ در مولیبدن 3 و 1/5 میکرومولار و هر سه سطح نیترات بود. بیشترین میزان عناصر نیتروژن (3/14 درصد)، فسفر (0/064 درصد)، آهن (0/004 درصد) و پتاسیم (0/78 درصد) در تیمار ترکیبی مولیبدن 3 و نیترات 20 درصد اضافی مشاهده گردید و میزان عنصر مولیبدن در تیمار مولیبدن 3 میکرومولار و نیترات شاهد در بیش‌ترین حالت خود (0/549 میلی‌گرم در کیلوگرم) بود. به‌طور کلی کاربرد مولیبدن در محلول غذایی اثر کاهنده روی تجمع نیترات و اثر افزاینده روی فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در داخل گیاه اسفناج داشت، بنابراین افزودن 3 میکرومولار مولیبدات سدیم به محلول غذایی هوگلند در سیستم هیدروپونیک برای تولید اسفناج جهت دست‌یابی حداقل میزان انباشت نیترات توصیه می‌گردد.