تحلیل فضایی دمای ‌شبانه سطح زمین در ایران با استفاده از داده‌‌های گذر‌شبانه سنجنده MODIS

Abstract

هدف اصلی پژوهش‌ حاضر بررسی اقلیم‌شناسی LST شبانه در ایران است. برای این منظور از محصول MYD11A1 (نسخه 1/6) سنجنده MODIS ماهواره Aqua با تفکیک افقی 1000 متر برای یک ‌دوره 19 ساله (2021-2003) استفاده شد. داده‌های ماهواره‌ای با استفاده از داده‌های روزانه دمای خاک ‌‌تعداد ‌174 ایستگاه ‌هواشناسی ‌درستی‌ سنجی ‌شدند. درستی ‌سنجی ‌داده‌های‌‌ ماهواره‌ای نشان ‌‌داد ‌که، مقادیر متوسط پهنه‌ای دو‌ سنجه ریشه ‌میانگین‌ مربعات ‌خطا (RMSE) و متوسط ‌اریبی ‌خطا (‌MBE) در قیاس با داده‌های ایستگاهی ‌به‌ترتیب ℃7/1 و ‌‌℃39/1 می‌باشد. همچنین، نتایج به‌کارگیری سنجه PBias بیانگر غلبه‌ کم برآوردی در داده‌های LST شبانه در قیاس با دمای خاک است. ‌در مجموع، سنجنده MODIS دمای سطح زمین را در بیشتر مناطق ‌کشور با خطایی ‌کمتر از %10 برآورد می‌کند ‌که بیانگر کارایی بالای محصول MYD11A1 در برآورد ‌LST شبانه ایران است. یافته‌ها نشان داد که، ترکیب ارتفاع و عرض جغرافیایی بالا در تغییرات فصلی LST شبانه ایران از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. بررسی سیر ‌تکوین درون سالانه دما، نشان‌دهنده آن است‌ که، بالاترین تمرکز دمایی درون سالانه و بیشترین همگنی در فصل تابستان مشاهده می‌شود. در ‌مقابل، بیشترین میزان ناهمگنی مربوط به فصل پاییز است. بررسی اختلاف بین‌ کمینه و بیشینه دمای شبانه بیانگر وقوع بالاترین و پایین‌ترین مقادیر‌ اختلاف دمای شبانه به‌ترتیب در بیابان لوت و نوار باریک سواحل جنوبی دریای خزر می‌باشد. بررسی جغرافیایی نقاط سرد، از قرارگیری سردترین نقاط ایران در قلل مرتفع، واقع در عرض‌های جغرافیایی بالا، حکایت دارد. بالاترین تمرکز جغرافیایی نقاط سرد ایران در فصل تابستان و بیشترین پراکنش فضایی آنها در فصل زمستان، به‌ویژه در ماه دسامبر، مشاهده می‌شود. یافته‌ها همچنین بیانگر وجود یک سیر ‌تکوین منظم سالانه در نحوه استقرار نقاط سرد ایران است.