نقد و بررسی فرضیۀ جدا انگاری گورانی و زازاکی از کردی

Abstract

زبان کُردی دارای گونه‌های مختلفی است که زبان‌شناسان قائل به جدایی آن‌ها از کُردی نشده‌اند، به استثنای گورانی و زازاکی که در نظر بعضی از زبان‌شناسان مستقل از زبان کُردی به شمار می‌روند. جدا دانستن گورانی و زازاکی سابقۀ چندانی ندارد و تا ورود خاورشناسان به کردستان مطرح نبوده است؛ اما اکنون در مجامع آکادمیک از شهرت نسبی برخوردار است. این موضوع بر خلاف شهرتش، هنوز به اثبات نرسیده و مبانی نظری آن نیز از استدلال‌های قوی برخوردار نیست. در این جستار با بررسی پژوهش‌ها در این زمینه، مشخص شد که بنیاد تمام پژوهش‌ها بر دو فرضیه متکی است: 1. تاریخی که بر اساس آن گوران‌ها و زازاها از کرانه‌های دریای خزر به غرب ایران مهاجرت کرده‌اند؛ 2. زبان‌شناختی که بر اساس آن گورانی و زازاکی متعلق به گروه زبان‌های ایرانی کرانۀ خزر هستند. فرضیۀ تاریخی علاوه بر این که هنوز اثبات نشده، شواهد و قراینی نیز وجود دارد که خلاف آن را اثبات می‌کند. استدلالات فرضیۀ زبان‌شناختی نیز دارای اشکالاتی است؛ افزون بر آن پایۀ استدلالات هم بر شواهد بیرون‌زبانی نهاده شده، نه درون زبانی.