بریدن زلف، صورت نمادین و تعدیل‌یافتۀ قربانی انسان

Abstract

آیین سوگواری از جمله آیین­هایی است که با توجه به اندیشه و مذهب هر جامعه، شکلی متفاوت دارد. بریدن زلف و مو یکی از آیین­های سوگواری است که در متونِ مختلف ادبی، انعکاس یافته­است و بررسی اهداف آن از لحاظ پژوهش­های ادبی و مردم­شناسی راه­گشاست. این پژوهش می­کوشد به­ روش توصیفی­تحلیلی در متو‏ن روایی حماسی، غنایی، عرفانی، داستانی غیرتمثیلی و تاریخی ادبیات فارسی تا قرن هفتم به بررسی بریدن زلف و مو و اهداف آن در فرهنگ­های مختلف، بپردازد. نتایج نشان می­دهد، این رسم، نوعی قربانی غیرخونی و یکی از شیوه­های تعدیل خودکشی و قربانی انسان است و با توجه به تفاوت­های اجتماعی­فرهنگی­ جوامع، نمی­توان برای اهداف آن، حکمی واحد صادر کرد. با توجه به بررسی­های انجام شده، این رسم در فرهنگ­های گوناگون از جمله ایران، یونان، روم، هند و بین­النهرین در سوگ شاهان، شاهزادگان، جنگاوران، بزرگان و فرزندان رایج بود و اغلب در معانی نمادینی چون: نماد جان، وفادار ماندن به همسر، نفی رابطۀ جنسی، ریاضت ­­و پارسایی، گسستن پیوند با خویشاوندان همسر، ماتم­زدگی، قربانی­کردن نفس، پیوند با کیهان و تحقق امر قدسی، بدنامی و تقدیم زیبایی به­کار می­رفت.