تحلیل زمینه سازی روایات تفسیری طبری و بغوی برای شبهات مستشرقان

Abstract

شبهه وامداری قرآن از عهدین یکی از مهم‌ترین محورهای بحث مستشرقان است که در دوره‌های اخیر، به‌طور هدفمند و برجسته از سوی پژوهشگرانی همچون گایگر، نولدکه، مونتگمری وات، یوسف دره حداد، ریچارد بل و دیگران مطرح شده است. یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری این برداشت نادرست درباره پیامبر اسلام| و اقتباس قرآن از عهدین، وجود مطالب ضعیف و نادرست در برخی منابع اسلامی و همچنین نفوذ روایات اسرائیلی در تفاسیر اهل سنت است. این امر زمینه‌ای را برای مستشرقان فراهم کرده تا از آن به‌عنوان مستمسکی برای طرح شبهات خود بهره ببرند. ازاین‌رو، پرسش اصلی این پژوهش آن است که نقش روایات تفاسیر طبری و بغوی در استنادات مستشرقان به شبهه وامداری قرآن چیست؟ یافته‌های تحقیق، که با روش توصیفی-تبیینی و به‌شیوه اسنادی انجام شده است، نشان می‌دهد که تفاسیر طبری و بغوی از جمله منابع مرجع مستشرقان بوده و در موضوعاتی همچون اقتباس احکام و اخلاق، تعلیم‌دهندگان پیامبر، وجود واژگان بیگانه در قرآن، داستان‌های تاریخی مشترک و تأیید برخی روایات مرتبط با قصص قرآنیِ برگرفته از عهد قدیم، به تقویت این شبهه دامن زده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر دو تفسیر در شکل‌گیری این شبهه مؤثر بوده‌اند، اما میزان تأثیرگذاری تفسیر بغوی در مقایسه با تفسیر طبری به‌مراتب کمتر است.