تأثیرپذیری خاورشناسان از منابع اهل سنت (مطالعه موردی ورقه بن نوفل)

Abstract

پژوهشگران در باره اغراض خاورشناسان از مطالعات اسلامی دارای دیدگاه‌های متفاوتی هستند. صرف نظر از درستی یا نادرستی این دیدگاهها، آنچه از این مطالعات به روشنی برمی‌آید، این است که خاورشناسان با استنادهای گسترده به منابع تفسیری، حدیثی و تاریخی اهل‌سنت، کوشیده‌اند پیش فرضها و ذهنیت‌های خود را در قالب پژوهش‌های بی‌طرفانه به مخاطبان ارائه دهند. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای سامان یافته، استناد خاورشنان به منابع اهل‌سنت و سوء‌‌‌استفاده از این منابع را برای استوار کردن دیدگاههای خود با مطالعه موردی مقاله ورقه بن نوفل در دائره‌المعارف اسلام، مورد بررسی قرار داده‌است. یافته‌های این پژوهش نشان از آن دارد که خاورشناسان که گاه مطالب قطعی تاریخی را مورد نقد و تردید قرار می‌دهند، هر آنچه که در این منابع می‌تواند مستمسکی برای ادعاهای خودشان باشد را مسلم انگاشته و پیش فرض‌های خود را به آن مطالب مستند کرده‌اند. آنان با استناد به این داستان که در منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت آمده، تلاش کرده‌اند ادعای خود در مورد غیر وحیانی بودن قرآن را اثبات نمایند در حالی که این داستان افزون بر ایراد سندی، از نظر محتوایی با قرآن، روایات، عقل و شواهد تاریخی قطعی ناسازگار است. بزرگ‌نمایی برخی از مطالب جزیی تاریخی و جازدن احتمالات به عنوان یافته‌های پژوهشی، جزو شیوه‌های رایج خاورشناسان است.