تحلیل انتقادی دیدگاه مونتگومری وات درباره خوانش اسطوره‌ای قرآن

Abstract

اسطوره در قرآن و اسطوره‌انگاری گزاره‌ها و مفاهیم قرآنی از جمله مباحثی است که خاورشناسان با رویکردها و روش‌های گوناگون به آن توجه کرده‌اند. ویلیام مونتگمری وات از اسلام‌پژوهانی است که به بررسی انگاره‌ها و گزاره‌های قرآنی پرداخته و می‌کوشد این گزاره‌ها را با خوانشی اسطوره‌ای تبیین کند. وی از توصیف و تبیین حقیقت دین و گزاره‌های آن به زبان ثانوی، به اسطوره تعبیر می‌کند و معیار واقعی بودن آنها را اثرگذاری بر زندگی باورمندان می‌داند. او با تکیه بر اصول روش‌شناختی رویکرد پدیدارشناسی به بررسی این موضوع پرداخته است. خودمختاری یا استقلال امر قدسی و بهره‌گیری از روش تاریخی و تجربی از جمله اصول روش‌شناختی این رویکرد است. این مقاله می‌کوشد با توجه به اصول یادشده، دیدگاه وات دربارۀ اسطوره در قرآن را بررسی و به‌صورت مطالعۀ موردی ارزیابی کند. موضوعاتی که این مقاله به نقد و بررسی آنها می‌پردازد عبارتند از: 1. زبان نمادین و تصویری؛ 2. ارائۀ معیاری متفاوت برای سنجش واقعی‌بودن یک گزاره که از آن به ثمرات دین تعبیر شده است؛ 3. ارائۀ تعریفی متفاوت از وحی و وحیانی بودن قرآن که به آمیخته شدن آن با بافت و تجربیات پیامبر می‌انجامد.