ارزیابی قابلیت فرونشست زمین به روش Weights-of-Evidence (مطالعه‌ی موردی شهرکرج)

Abstract

فرونشست زمین در مناطق شهری به سازه‌ها، جاده‌ها، خطوط آهن، لوله‌ها، سیستم‌های فاضلاب و چاه‌ها آسیب واردمی‌کند و تعیین پتانسیل آن اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش استعداد فرونشست زمین در شهر کرج به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل وزن نشانگر(WoE) مدلسازی‌شده‌است. بدین‌منظور نقشه‌ی فاکتورهای موثر بر فرونشست شامل شیب، ضخامت آبرفت، تغییرات سطح سفره‌ی آب‌زیرزمینی، لایه‌ای بودن آبخوان و اندازه‌ی ذرات و نفوذپذیری تهیه و با مقادیر ثبت‌شده‌ی فرونشست مقایسه‌شده و وزن تأثیر هریک تعیین‌گردید. درنهایت از تلفیق اثر این فاکتورها، نقشه‌ی شاخص پتانسیل مخاطره‌ی فرونشست(SI) تعیین‌شده و به کمک منحنی نرخ موفقیت(SRC) پهنه‌بندی شد. براین اساس، پنج پهنه از نظر حساسیت به فرونشست از بسیارحساس تا حساسیت بسیار کم مشخص‌گردید. به‌منظور تعیین کارایی مدل WoE به کمک منحنی SRC مشخص‌شد نقشه‌ی پیش‌بینی حساسیت به فرونشست، 93/64 درصد از واقعیت زمینی را پوشش داده‌است. نتایج نشان‌داد، لایه‌ای بودن آبخوان، تأثیر مثبتی در ایجاد فرونشست دارد. بیشترین تأثیر نفوذپذیری برفرونشست مربوط به آبرفت‌هایی با نفوذپذیری به‌نسبت خوب و دارای مقداری ذرات ریزدانه می‌باشد که با وزن نهایی 3/72، در بین طبقات مختلف تمامی پارامترها، بیشترین وزن را دارد و به‌نظر می‌رسد یکی از شرط‌های لازم برای رخ‌داد فرونشست است. از لحاظ ضخامت آبرفت، بیشترین میزان فرونشست در آبرفت‌های ضخیم (بیش از 200 متر) اتفاق‌افتاده‌است. به‌علاوه، مناطقی که بیش از نیم متر در سال افت متوسط آب زیرزمینی داشته‌اند نیز موثرین طبقه‌ی نوسانات سطح سفره بر پدیده‌ی فرونشست بوده‌اند. همچنین شیب‌های کمتر از دو درجه، مستعدترین شرایط شیب برای بروز فرونشست می‌باشد. بنابرنتایج، بسیاری از مناطق کرج در برابر مخاطره‌ی فرونشست به‌نسبت ایمنند ولی استعداد این مخاطره در جنوب و جنوب‌غرب شهر بالا و نیازمند توجه ویژه در مدیریت شهری‌است.