بررسی شاخص‎‌‎های کیفیت علوفه گونه‎‌‎های مهم دارویی اسانس‎‌‎دار در مراتع استان خراسان‎‌‎رضوی

Abstract

برآورد‎ ‎ارزش‎ ‎غذایی‎ ‎علوفه‎ ‎یک‎ ‎جنبه‎ ‎اصلی‎ ‎مدیریت‎ ‎دامدر مراتع محسوب می‎‌‎شود. باتوجه به اینکه گیاهان دارویی سهم عمده‎‌‎ای در ترکیب پوشش گیاهی ‏مراتع دارند، بنابراین این پژوهش با هدف تعیین ارزش غذایی 9 گونه گیاه دارویی در دو مرحله رشد رویشی و گلدهی در مراتع استان خراسان‎‌‎رضوی در سال ‏‏1401 اجرا شد.‏‎ ‎در‎ ‎ﻫﺮ‎ ‎ﻣﺮﺣﻠﻪ، 3 ﻧﻤﻮﻧﻪ‎ ‎و‎ ‎ﺑﺮای ﻫﺮ‎ ‎ﻧﻤﻮﻧﻪ،‎ ‎ﺣﺪاﻗﻞ 10 پایه گیاهیﻗﻄﻊ‎ ‎ﺷﺪ.‏‎ ‎پس از خشک‎‌‎شدن ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ‎ ‎در‎ ‎ﻫﻮای آزاد‎ ‎ﺧﺸک‎ ‎درصدپروتئین خام ‏‏(‏CP‏) ، دیواره سلولی منهای‏‎‌‎همی‎‌‎سلولز‎(ADF) ‎، دیواره سلولی‎ (NDF) ‎، درصد‎ ‎هضم‌پذیری‎ ‎ماده‌خشک (‏DMD‏)و انرژی متابولیسم (‏ME‏) برای گونه‌های ‏موردمطالعه تعیین شد.به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‎‌‎ها از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاًتصادفی (‏CRD‏) با دو عامل گونه در 9 سطح و ‏مرحله در 2 سطح (رویشی و گلدهی) از تحلیل واریانس دوطرفه (‏ANOVA‏) استفاده شد. نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد مطالعه تحت تاثیر ‏برهمکنش گونه گیاهی و مرحله فنولوژیکی قرار گرفتند. افزایش طول رشد از مرحله رویشی به گلدهی در بیشتر گونه‌ها سبب کاهش پروتئین خام، درصد‎ ‎هضم‎ ‎پذیری‎ ‎ماده‎ ‎خشک‎ ‎و انرژی متابولیسمی و افزایش درصدد‎ ‎یواره‎ ‎سلولی‎ ‎منهای‎‌‎همی‌سلولز شد. بیشترین‎ ‎میزان‎ ‎پروتئین‎ ‎خام‎ ‎و‎ ‎میزان‎ ‎هضم‌پذیری‎ ‎ماده-‏خشک‎ ‎در گونهRu.scutatus‏ در مرحله رویشی مشاهده شد. در این بررسی میزان پروتئین، قابلیت هضم‌پذیری و انرژی متابولیسمی در مقادیر بالاتر از حد ‏بحرانی در مرحله رویشی و در گونه‌هایThymus kotschyanus، ‏‎ Rumex scutatusو ‏Ferula haussknechtii‏ مشاهده شد. بنابراین اواخر دوره رویشی ‏همزمان با کاهش اسانس در این گونه‎‌‎ها را می‎‌‎توان به عنوان زمان مناسب برای چرای دام در این گونه‎‌‎ها در نظر گرفت.‏