طراحی مدل احیاء اکوسیستم با تاکید بر مشارکت جوامع محلی: مطالعه موردی جنگل ارغوان‌دره، مشهد

Abstract

هدف پژوهش حاضر، شناخت عمیق و تحلیل رفتارهای پیچیده، پویا و غیرخطی عوامل مؤثر در فرایند اجرای پروژه‌های احیاء اکوسیستم است. یافتن ارتباطات مختلف و تعیین مهم‌ترین عوامل در هر حوضه‌ای، جهت دستیابی به نتایجی چون چگونگی اثرگذاری عوامل بر یکدیگر، رویکرد توسعه پایدار در احیاء اکوسیستم، ایجاد انگیزه مشارکتی در گروداران به‌ویژه مردم محلی و نیز شناخت پیوندهای ارتباطی با حداکثر خیر جمعی، ضروری است. از این‌رو، مجموعه‌ای از متغیرها و مرزهای سیستمی مرتبط تعیین شدند. سپس با جمع‌بندی نظرات خبرگان و مردم محلی هفت روستای حوضه آبخیز ارغوان‌دره مشهد، به کمک مصاحبه، پرسشنامه و پیمایش میدانی، داده‌ها بعد از جمع‌آوری، با روش‌های SWOT و QSPM تحلیل شدند . در مجموع 33 پرسشنامه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در ادامه، از ابزار Vensim و روش پویایی‌شناسی سیستمی، جهت مدل‌سازی بهره گرفته شد و روابط علی و معلولی، جریان و انباشت، و حلقه‌های کاهنده، افزاینده و تعادلی در قالب یک مدل جامع، طراحی و ساخته شدند. نتایج پژوهش نشان داد مدل احیاء اکوسیستم، علاوه بر توانمندسازی جوامع محلی و سایر گروداران وابسته، موجب ایجاد انگیزه مشارکت جمعی آنها خواهد شد. یافته‌ها بر رویکرد تفکر سیستمی کل‌نگرانه تاکید دارند. از آنجایی که یکی از نقاط قوت این منطقه و درآمد مردم محلی به خصوص خانم‌ها از طریق گیاهان دارویی و طب سنتی است، این مدل، از طریق مدیریت کل‌نگرانه، به جلب یاریگری و مشارکت مردم در راستای احیاء اکوسیستم منطقه با رویکرد حفاظت گیاهان دارویی در جهت رشد اقتصاد محلی، حفظ و پایداری خاک، احیاء و اصلاح اکوسیستم جنگلی و نیز افزایش روابط تعاملی و مدیریت تعارض میان کلیه گروداران می‌رسد.