پایش و تحلیل تغییرات ذهنیت افراد جامعه ایرانی در مواجهه با پاندمی کرونا بر مبنای تشخیص رانش مفهوم در جریان داده‌ها

Abstract

در بررسی وقایع غیرمترقبه و داده‌های متغیر با زمان، توجه به رانش مفهوم برای ارائه یک تحلیل معتبر ضروری می‌باشد. هرچند، پژوهشهای مرتبط با رانش مفهوم، اکثرا به جنبه فنی و تئوری روش‌ها پرداخته و استفاده از این روش‌ها در داده‌های غیر ساخت‌یافتۀ کاربردهای واقعی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هم‌چنین، پژوهش‌های اندکی بطور همزمان تغییر مفهوم در شبکه‌های اجتماعی و ارتباط آن با رویدادهای جهان واقع را در نظر گرفته‌اند. از جمله وقایع غیرمترقبه، اپیدمی بیماری کرونا (با نرخ بالای ابتلا، مرگ و میر، به همراه طبیعت ناشناخته) بود. در این بین، نگرانی‌های جامعه -بویژه در روزهای ابتدایی- در فضای مجازی و در خلال انبوه متون مرتبط با کرونا منعکس شد. در این پژوهش، روشی برای بررسی تغییرات ذهنیت جامعه در جریان داده‌های برخط پیشنهاد می‌دهیم. دادگان این پژوهش، پست‌های شبکه‌های اجتماعی تلگرام، اینستاگرام و توئیتر و متون فارسی خبری مرتبط با کرونا در بازه ۱۰۰ روزه ابتدایی شیوع کروناست. درآنها ویژگی‌های قطبیت نظرات، دیدگاه نسبت به عملکرد مسئولین، و امید را رصد و تحلیل می‌کنیم. بدین منظور از روشهای آماری توصیفی و روش پیشنهادی تحلیل رانش مفهوم استفاده می‌کنیم. سپس، با تحلیل محتوایی متون کلیدی در نقاط زمانی تغییر مفهوم، به کشف علت تغییر مفاهیم منفی به مثبت، و ارائه راهکارهای موثق به دادگان می‌پردازیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند بطور کلی، مطالب منتشر شده در بازه مورد بررسی با شیب کندی به سمت مفاهیم خنثی و مثبت پیش می‌رود. در مورد ویژگی امید، امیدواری در کل بازه مورد بررسی وجود دارد. همچنین بازه مرتبط با تعطیلات سال نو شمسی یک بازه کلیدی از نظر هر سه ویژگی مورد بررسی است. بررسی متون کلیدی، نشان‌دهنده تأثیرگذاری راهکارهایی همچون تقویت روحیه ملی، ارتقای امکانات درمانی و عدالت در دسترسی به امکانات، از سمت مسئولین، طنزپردازی و توجه به وقایع مناسبتی بمنظور بالا بردن بهداشت روان جامعه است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که تحلیل داده‌های فضای مجازی و رصد تغییرات ذهنیت افراد در این جریان داده با استفاده از رانش مفهوم، منجر به استخراج اطلاعات مفید برای برنامه‌ریزی آگاهانه‌تر، اطلاع‌رسانی درست‌تر، و ارتقای سلامت روان جامعه می‌گردد؛ که در تصمیم‌گیری‌های کلان و بازگشت آرامش به جامعه راهگشاست.