واکاوی نقش بازار در انسجام فرم و شبکه فضای شهری، مورد پژوهی بازار کرمان

Abstract

انسجام کالبدی شهر، فرآیند سازمان‌دهی عناصر متنوع و وابسته به‌هم در شکل شهر بوده که در آن پیوند و روابط متقابل میان اجزا ضروری است. با تأمل در نحوه تکوین و توسعه شهر ایرانی و بررسی روابط میان اجزای تشکیل‌دهنده آن، پیکره‌ای منسجم و شبکه‌ای انتظام‌یافته نمایان می‌شود و بازار به عنوان عنصری نظم‌، ساختار و جهت‌دهنده به فرم فیزیکی شهر ‌و فضاهای‌شهری معرفی می‌شود. از‌این‌رو شناسایی و ادارک جوهره انسجام‌بخش بازار بر شکل‌گیری فرم و ساختار فضاهای‌شهری معاصر در‌این پژوهش مورد تاکید قرار می‌گیرد. هدف واکاوی نقش بازار در انسجام فرم کالبدی و ایجاد شبکه منسجم فضاهای شهری است. چنین شبکه‌ای به علت ایجاد انسجام و تقویت ساختار و عملکرد شهر، رشد و شکوفایی شهر را درپی خواهد داشت. این پژوهش درپی کشف مؤلفه‌های تاثیرگذار بر انسجام شبکه فضاهای‌شهری با محوریت بازار از یکسو و ارایه الگوی مفهومی از سوی دیگر و ارزیابی آن در بافت تاریخی کرمان است. روش پژوهش ترکیبی (کمی و کیفی) است. ازتحلیل محتوای کیفی برای بیرون کشیدن مفاهیم پنهان در داده‌های متنی منتخب استفاده شد تا به یک مدل مفهومی که نظم‌های نهفته و الگوهای تکرارشونده را نشان می‌دهد، رسید. برای ارزیابی مدل از روش‌های کمی (آماری و نرم افزاری) استفاده شد. ارزیابی مدل در بافت تاریخی کرمان نشان داد که امروزه بازار به عنوان یک مرکز نیرومند که کاملا تدریجی و از طریق سازماندهی خرد به کلان شکل یافته همچون یک کل منسجم به تولید نظم فضایی و تشدید پیوستگی کالبدی میان توده‌و‌فضا کمک می کند. بازار در کنار خیابان (عنصر شهرسازی مدرن) هنوز سبب یکپارچگی ساختار و عملکرد شهر و محلات آن می‌شود. تغییر در الگوهای ساختاری وعملکردی شهر کهن و مدرن‌سازی بدون توجه به ساختاروعملکرد فضا می‌تواند نقش بازار را در انسجام فرم و فضای شهری تغییر دهد از این‌رو تقویت بازار به عنوان یک سیستم خودساختار دهنده و توجه به نقش انسجام‌بخش آن در ساختار و عملکرد شهر می‌تواند انسجام فرم شهر را تضمین و سبب شکل گیری شبکه‌ای منسجم از فضاهای شهری شود.