در باب حکمرانی، یک مفهوم و دو مضمون؟

Abstract

وجه نظر ما در این مقاله ایضاح این واقع است که پاره‌­ای از مهم‌­ترین مفاهیم علوم اجتماعی و انسانی آن‌گاه‌ که وارد ایران می‌­شوند از مضمون اصلی خود خالی شده و مضمونی دیگر، متفاوت و حتی متغایر، می­‌یابند. حکمرانی در این شمار جای دارد. این مفهوم که اکنون بر زبان‌های زیادی، چه در میان حکومت­‌گران و چه در میان نخبگان دانشگاهی و غیردانشگاهی، بسیار جاری است، به معنای شایع آن در محیطی که پدید آمده، به کار نمی­‌رود. واقع حکمرانی مرتبط با پارادایمی جدید در علوم اجتماعی و علم اقدام عمومی است که دلالت بر حکومت بر اساس مشاوره با نهادها و افراد برخاسته از جامعه مدنی و مشارکت آنان در تمام فرایندهای اقدام حکومتی دارد. مدلول حکمرانی، در ایران، اما، تفاوتی با حکومت­‌گری یا سیاست ورزی ندارد.هدف از این مقاله، بنابراین، آشکار ساختن فحوای مفهوم و پارادایم حکمرانی در مبدأ تشکیل آن است. بدین منظور، شماری از مهم‌­ترین ادبیات این حوزه خاصه در فرانسه، و البته در آمریکا، مورد تأکید قرار می­‌گیرد تا آشکار شود که حکمرانی در نسبت وثیق با سیاست­‌های تأسیسی، مشاوره بنیان و فروتنانه است. نیز، با اعتقاد به ارزش‌­های روشنگرانه روش سنخ‌شناسی، بر انواع یا اقسام حکمرانی، مشتمل بر حکمرانی شرکتی، حکمرانی خوب و حکمرانی جهانی، پرتو افکنده می‌­شود تا مدلول­‌های مفهوم وضوح بیشتر یابد. کارهای ژک شوالیه، میشل کروزیه، پاتریک هاسنتوفل و تئودور لِوی، بدین منظور، در میان دیگر منابع، مورد بهره‌­برداری قرار خواهند گرفت.روش ما، مقایسه‌­ای نیز، به تلویح، هست. تصریح ما بر واقع حکمرانی در محیط پدیداری‌­اش دلالت بر انحراف آن در محیط وارداتی‌اش دارد. خالی نمودن مفاهیم علوم اجتماعی، و خاصه مهم‌­ترین‌شان، از مضمون اصلی مخاطره‌بار است. نخست به این دلیل که راه گفتار با بیرون از کشور را دشوار می‌­سازد چه از واژگان یکسان معانی همسان مراد نمی‌­شود. دوم از این رو که مفاهیمی که بسیار می‌­توانند اسباب تفکر و عمل تغییر را فراهم آورند، به‌­یک­باره، معنایی نظیر مفاهیم شایع دیگر می‌­یابند و از فضیلت‌­ها یا هنرهای تغییر آفرین خود یکسره تهی می­‌گردند.