طوفان‌های گرد و غبار، تهدیدی نوظهور برای شمال ایران: نقش مدیریت مخاطرات چندگانه

Abstract

طوفان‌های شن و گرد و غبار (SDS) در زمین‌های خشک رایج بوده و اغلب در فواصل دور و حتی در مرزهای بین‌المللی قابلیت جابجایی دارند. اگرچه رخدادهای گرد و غبار در استان‌های سرسبز شمال کشور مانند گلستان و مازندران در حال حاضر به سطح مشخصه‌های SDS نرسیده‌اند، اما با توجه به تشدید فرسایش بادی و عدم اتخاذ تدابیر کنترلی، این پدیده می‌تواند در آینده ویژگی‌های مشابه SDS پیدا کرده و به یک معضل زیست‌محیطی قابل توجه تبدیل شود. چنین طوفان‌هایی از یک طرف برای عملکرد اکوسیستم دارای اهمیت بوده و از طرف دیگر خطرات متعددی برای جامعه، بخش کشاورزی، منابع طبیعی و سایر بخش‌های اقتصادی- اجتماعی به همراه دارد. همچنان ‌که عملکرد و بهره‌وری درختان، مراتع، محصولات زراعی و دام تحت‌تاثیر نامطلوب SDS قرار می‌گیرد. اگرچه برخی منابع اشاره کرده‌اند که ارتباط معناداری بین تغییرات اقلیمی و SDS مشاهده نشده است، با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خشک‌سالی‌ها و تغییرات کاربری زمین، تحت تأثیر تغییرات اقلیمی، می‌توانند به افزایش فراوانی و شدت SDS منجر شود. هدف این مقاله ارائه یک نمای کلی از طوفان‌های شن و گرد و غبار و اثرات آن بر سامانه‌های منابع طبیعی، کشاورزی و مواد غذایی است. این مسئله شامل طیف وسیعی از اقدامات بسیار موثر، مکان و زمینه خاص برای کاهش منبع SDS و تأثیرات آن بر زیربخش‌های کشاورزی در سطح محلی است که شامل مداخلات فنی و غیرفنی نیز می‌شود. در این راستا استفاده از راهبردهای مدیریت مخاطرات چندگانه و ارتباط و هماهنگی بین پاسخ‌های کوتاه‌مدت با اقدامات توسعه بلندمدت برای تقویت مبارزه با SDS بسیار ضروری به­ نظر می‌رسد. اثرات نامطلوب SDS، به‌ویژه به‌دلیل تغییرات آب و هوایی، حتماً در آینده شدیدتر می‌شود، مگر این که مداخلات مناسب انجام شود.