ارزیابی تأثیر تیمارهای شیمیایی و فیزیکی بر خصوصیات جوانهزنی و کنترل پوسیدگی بذر پنبه در شرایط آزمایشگاهی

Abstract

سابقه و هدف: پنبه گیاه مهم و اقتصادی در صنعت نساجی، تولید روغن، فراورده‌های خوراکی و کاغذسازی می‌باشد. با توجه به درصد بالای پوسیدگی بذر پنبه و خسارت بالای آن، بررسی تأثیر روش‌های مختلف در جهت کنترل عامل پوسیدگی ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور در این مطالعه، اثر چندین تیمار شیمیایی و فیزیکی در کنترل پوسیدگی بذر مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، اثر تیمارها بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر هم ارزیابی گردید. مواد و روش‌ها: در این مطالعه، شناسایی قارچ‌ عامل پوسیدگی بذر بر اساس ویژگی‌های ریخت‌شناختی ماکروسکوپی و میکروسکوپی جدایه‌های کشت‌شده در محیط کشت عصاره مالت-آگار (MEA) انجام شد. بدین منظور، تشتک‌های پتری حاوی قارچ به مدت ۷ روز در دمای ۲۵ درجه سلسیوس نگهداری و سپس مورد بررسی قرار گرفتند. اثر تیمارهای شیمیایی (ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳـﺖ ﺳـﺪﻳﻢ یک و پنج درصد در پنج دقیقه و قارچکش کاربندازیم دو و چهار در هزار به مدت دو دقیقه) و فیزیکی امواج فراصوت با شدت 28 کیلو هرتز در مدت زمان 40 و 60 دقیقه بر خصوصیات جوانه‌زنی و کنترل پوسیدگی بذر رقم پرتو پنبه کرک‌زدایی شده مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش، درصد پوسیدگی بذر، درصد جوانه‌زنی، میانگین زمان جوانه‌زنی و ضریب سرعت جوانه‌زنی اندازه‌گیری شدند. یافته‌ها: در این مطالعه، شناسایی قارچ‌ عامل پوسیدگی بذر با بررسی ویژگی‌های ماکروسکوپی و میکروسکوپی انجام شد. در نهایت، قارچ Aspergillus niger از بذور پوسیده جداسازی گردید. آلودگی قارچی در تیمار شاهد با میانگین 7/86 درصد بالاترین میزان پوسیدگی بذر را نشان داد. از طرف دیگر، در تیمارهای امواج فراصوت در مدت زمان 60 دقیقه، ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳـﺖ ﺳـﺪﻳﻢ یک و پنج درصد در پنج دقیقه و قارچکش کاربندازیم چهار در هزار به مدت دو دقیقه، پوسیدگی بذر ظاهر نشد. همچنین، تیمارهای شیمیایی و فیزیکی روی برخی از خصوصیات جوانه‌زنی تأثیر منفی نشان دادند. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت بذر و سلامت آن در کشاورزی و اثر آن روی کیفیت و عملکرد گیاه، بررسی استفاده از تیمار امواج فراصوت در مدت زمان کوتاه‌تر می‌تواند به عنوان روشی اقتصادی و دوستدار محیط زیست در جهت کنترل پوسیدگی بذر در پنبه مورد استفاده قرار گیرد.