اثرات ژنوتیپ و مقدار پتاسیم بر عملکرد، اجزای عملکرد و جذب پتاسیم توسط پنبه در کشت پس از گندم

Abstract

سابقه و هدف: پتاسیم عنصری مهم برای رشد و نمو پنبه می‌باشد. کمبود این عنصر در گیاه پنبه منجر به بروز اختلالات فیزیولوژیکی، متابولیکی و بیوشیمیایی متعددی می‌گردد که پیامد آن کاهش عملکرد است. تحقیقات نشان داده است پاسخ ژنوتیپ‌های مختلف پنبه به مصرف کود پتاسیم در مناطق و شرایط مختلف همیشه یکسان نبوده و به‌همین دلیل، توصیه کودی پتاسیم برای ژنوتیپ‌های مختلف نیاز به مطالعات منطقه‌ای دارد. در این تحقیق، تاثیر مقادیر مختلف پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد 9 ژتوتیپ پنبه در کشت تاخیری (بعد از برداشت گندم) بررسی گردید تا براساس نتایج آن، ژنوتیپ یا ژنوتیپ‌های مناسب و همچنین توصیه کودی پتاسیم برای آنها تعیین و معرفی گردند.مواد و روش‌ها: این آزمایش در یک مزرعه‌ای که خاک آن دچار کمبود پتاسیم بود، انجام شد. نوع طرح آزمایشی کرت‌های خرد شده بود که در آن 9 ژنوتیپ پنبه به‌عنوان کرت اصلی و 6 سطح پتاسیم به‌عنوان کرت فرعی تعیین و تیمارها اعمال شدند. تیمارهای کود پتاسیم به‌صورت نواری در کنار خطوط کشت به‌خاک اضافه شدند. سایر عملیات زراعی به‌صورت یکسان برای همه کرت‌ها و مطابق نظر کارشناسی اعمال گردید. صفات مورد بررسی شامل وزن غوزه، تعداد غوزه در بوته، عملکرد، ماده خشک و جذب پتاسیم از خاک توسط گیاه بودند. نتایج به‌دست آمده تجزیه آماری شده و داده‌های تیمارهای مختلف مورد مقایسه آماری قرار گرفتند.یافته‌ها: نتایج تجزیه‌واریانس داده‌ها نشان داد اثر ژنوتیپ‌های پنبه بر عملکرد و اجزای عملکرد معنی‌دار بود. اثر پتاسیم بر تعداد غوزه در بوته غیرمعنی‌دار، اما بر سایر صفات معنی‌دار شد. همچنین، اثر متقابل ژنوتیپ و پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد معنی‌دار نگردید. در مقایسه میانگین داده‌ها، هرچند ژنوتیپ‌های بختگان و کاشمر با میانگن 79/5 گرم بیش‌ترین وزن غوزه را داشتند، اما چون این ژنوتیپ‌ها به‌ترتیب با 11/9 و 22/9 غوزه در بوته دارای کمترین غوزه بودند، کمترین عملکرد را داشتند (به‌ترتیب 1594 و 1592 گرم در کرت). هرچند ساجدی با 99/4 گرم وزن غوزه کمتری داشت، اما چون این ژنوتیپ با تعداد 36/12 غوزه در بوته بیشترین غوزه را داشت، بیشترین عملکرد (1836 گرم در کرت) را تولید نمود. هرچند به‌موازات افزایش مصرف پتاسیم، کمیت صفات مورد مطالعه نیز افزایش یافت، اما تاثیر افزایش پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد تا سطح 75 کیلوگرم در هکتار معنی‌دار بود و تفاوت بین تیمارها در مقادیر کودی بالاتر معنی‌دار نشد.نتیجه‌گیری: براساس نتایج این تحقیق، برای کشت تاخیری پنبه (بعد از برداشت گندم) در منطقه مورد مطالعه، ژنوتیپ ساجدی که بیشترین عملکرد را در بین ژنوتیپ‌‌ها داشت، در اولویت اول قرار داد و بعد از آن، به‌ترتیب ژنوتیپ‌های گلستان و ارمغان توصیه می‌شود. همچنین، برای کشت تاخیری پنبه در منطقه نیاز به مصرف کود پتاسیم می‌باشد که مقدار آن برابر با 75 کیلوگرم K2O (معادل 125 کیلوگرم در هکتار کود کلرور پتاسیم) می‌باشد.