ارزیابی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جدید پنبه در منطقه کاشمر

Abstract

سابقه و هدف: پنبه از جمله گیاهان زراعی با ارزشی است که به‌دلیل اهمیت اقتصادی، زراعی و تجاری آن، به طلای سفید معروف است. این گیاه نسبت به شرایط محیطی بسیار حساس است و عواملی از جمله رقم، تراکم بوته، زمان کاشت، تغذیه، شیوه‌های مدیریت آب و روش کاشت روی عملکرد پنبه مؤثرند؛ بنابراین افزایش عملکرد با تلفیق مناسبی از روش‌های مختلف مدیریت زراعی، رعایت تاریخ و روش کاشت مناسب برای دستیابی به پتانسیل یک رقم در منطقه امکان‎پذیر است. این تحقیق به‌منظور تعیین تاریخ کاشت بهینه ارقام جدید پنبه و ارزیابی اثرات آن بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه اجرا شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش طی دو سال 1398 و 1399 در ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کاشمر به‌صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل تاریخ کاشت در سه سطح (20 اردیبهشت، 10 خرداد و 30 خرداد) و فاکتور فرعی شامل ارقام تجاری پنبه در چهار سطح (ارمغان، شایان، خورشید و خرداد) بود. در زمان برداشت، صفات وزن غوزه، ارتفاع بوته، قطر طوقه، تعداد شاخه‌های رویا و زایا، تعداد غوزه باز و بسته، زودرسی و عملکرد وش اندازه‌گیری و ثبت شدند. عملکرد وش در پایان فصل، پس از حذف نیم متر از ابتدا و انتهای هر کرت با برداشت تمامی بوته‌ها از دو خط وسط انجام شد. زودرسی از نسبت عملکرد چین اول به عملکرد کل ضرب در عدد صد محاسبه شد. به‌منظور انجام تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها از نرم‌افزار SAS استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین تعداد غوزه بسته و کمترین وزن غوزه، عملکرد وش، ارتفاع، تعداد شاخه رویا و زایا و تعداد غوزه باز مربوط به آخرین تاریخ کاشت (30 خرداد) است. تأخیر در کاشت به‌طور متوسط عملکرد وش را 24 درصد کاهش داد. در تاریخ کاشت 30 خرداد به‌دلیل باز نشدن غوزه‌ها و برخورد با سرمای پاییزه هیچ‌گونه وشی برداشت نشد و کاهش عملکرد 100 درصدی مشاهده شد. بیشترین و کمترین عملکرد وش به‌ترتیب مربوط به رقم خورشید در تاریخ کاشت 20 اردیبهشت و رقم شایان در تاریخ کاشت 10 خرداد بود. رقم خرداد کمترین کاهش عملکرد را به دنبال تأخیر در کاشت نسبت به ارقام دیگر داشت و رقم خورشید در رتبه بعدی قرار گرفت. نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه کنونی نشان داد که تاریخ کاشت بهینه ارقام مورد مطالعه در منطقه کاشمر 10 خرداد ماه می‌باشد و تأخیر بیشتر در زمان کاشت باعث کاهش شدید عملکرد می‌شود. با این حال واکنش ارقام نسبت به تأخیر در کاشت متفاوت بود و ارقام خرداد و خورشید با داشتن بالاترین عملکرد وش کاهش عملکرد کمتری نسبت به دو رقم دیگر نشان دادند.