بررسی عوامل ایجادکننده خلا عملکرد پنبه (مطالعه موردی استان گلستان- شهرستان کردکوی)

Abstract

مقدمه: پنبه از گیاهان مهم استان گلستان است. گزارش شده بین عملکرد واقعی و عملکرد قابل حصول محصولات تفاوت قابل توجهی وجود دارد که بخش عمده­ آن ناشی از اعمال نامطلوب مدیریت زراعی می­باشد. در هر منطقه با توجه به امکانات و تجارب کشاورزان، برخی عوامل سهم بیش­تری در کاهش عملکرد (خلا عملکرد) دارند. با شناسایی و تعیین سهم هر یک از عوامل در منطقه مشخص، می­توان مدیریت­های زراعی را در راستای افزایش عملکرد برنامه­ریزی کرد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد پنبه و برآورد خلا انجام شده است. مواد و روش: در این تحقیق 57 مزرعه­ی پنبه طی سال 1399 در شهرستان کردکوی مورد مطالعه­ قرار گرفت. در این بررسی اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی شامل عملیات تهیه بستر بذر، رقم، محل تهیه بذر، زمان کاشت، نحوه مبارزه با علف هرز، زمان سم‎پاشی و میزان بذر مصرفی، با مراجعه به کشاورز و حضور در مزارع طی فصل رشد جمع‎آوری شد. عملکرد واقعی برداشت شده توسط کشاورزان ثبت شد. برای تعیین عوامل ایجاد خلأ عملکرد از روش آنالیز تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) استفاده شد. با استفاده از مدل تولید و مقادیر پارامترهای مدل سهم هر یک از محدودیت­ها در ایجاد خلأ عملکرد مشخص شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از نرم­افزار SAS استفاده شد. متغیرهای کمی به روش رگرسیون خطی و متغیرهای کیفی در قالب طرح کاملا تصادفی آنالیز شدند و مقایسه میانگین داده­ها به روش آزمون کم­ترین اختلاف معنی­دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. یافته­ها:. طبق نتایج این بررسی، در مزارع پنبه کردکوی خلا عملکرد قابل ملاحظه­ای به­میزان 7/56 درصد وجود دارد و مهم­ترین عوامل ایجاد و سهم آن­ها در کاهش عملکرد کشاورزان عبارتند از مشکل آفات با 49 درصد، ضدعفونی بذر با 31 درصد، آبیاری قبل از کاشت با 2/10 درصد، حضور علف­های هرز 7/6 درصد و روش کاشت با 9/2 درصد. در صورت کاربرد مطلوب عوامل یاد­شده یعنی چنان­چه مشکل آفات وجود نداشته باشد، ضدعفونی بذر وآبیاری قبل از کاشت انجام شود، کاشت به صورت مکانیزه انجام گیرد و علف­های هرز به خوبی کنترل شود، امکان افزایش عملکرد از 2192 کیلوگرم فعلی به 5061 کیلوگرم در هکتار وجود دارد، و عدم مدیریت این عوامل باعث ایجاد خلأ عملکرد به­میزان 2869 کیلوگرم در هکتار می­شود. نتیجه گیری: طبق نتایج این مطالعه مدیریت بهینه عواملی مانند تراکم بوته، فاصله بوته روی ردیف، تاریخ کاشت، کشت مکانیزه، ضدعفونی بذر، آبیاری قبل از کاشت، کنترل آفات و علف­های هرز، افزایش عملکرد پنبه را در پی خواهد داشت. نتایج این مطالعه می­تواند جهت رفع موانع تولید پنبه در دستورکار سازمان جهاد کشاورزی و مروجین قرار گیرد.