بررسی متغیرهای تبیینی در رهیافت سیاسی انقلاب اسلامی

Abstract

انقلاب نقطۀ عطفی در تاریخ بشری است که به‌صورت دگرگونی‌های سریع و بنیادین اتفاق می‌افتد؛ به‌طوری‌که در مدت کوتاهی چارچوب و ساختارهای موجود در جامعه -به‌ویژه ساختار سیاسی آن- دگرگون می‌شود. تبیین انقلاب ایران نیز به‌عنوان یکی از پدیده‌های سیاسی مهم در اواخر <em>قرن</em> بیستم با رهیافت‌های متعدد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی انجام شده‌است. نویسندۀ این مقاله سعی دارد با رهیافت سیاسی، متغیرهای ملی و فراملی مؤثر در وقوع انقلاب 57 را بررسی کند و مانند یکی از رویکردهای رایج در حوزۀ تبیین انقلاب، گونه‌های مختلف این رهیافت را بررسی کند. <strong>سؤال اصلی مقاله</strong>: متغیرهای ملی و فراملیِ سیاسیِ مؤثر در وقوع انقلاب اسلامی 1357 کدام‌اند؟ برای انجام پژوهش از روش تحلیلی و مطالعات اسنادی استفاده شده‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که متغیرهای ساختار استبدادیِ نظام سیاسی (شخصی‌بودن قدرت، فقدان آزادی سیاسی، سرکوبگری)، فساد دستگاه اداری–سیاسی (ارادت‌پروری و غیرِرسمی‌بودن روابط، فساد مالی و اخلاقی)، خنثی‌سازی و ناکارآمدی ارتش، توسعۀ نامتوازن سیاسی-اقتصادی، و وابستگی شاه به آمریکا در شکل‌گیری و تسریع انقلاب اسلامی نقش مؤثری داشتند