شناسایی و غربالگری راهبردهای توسعه کارآفرینی روستایی در نواحی خشک (مطالعه موردی: بخش رضویه شهرستان مشهد)

Abstract

امروزه مفهوم کارآفرینی روستایی با طرح مباحثی مانند تأمین معیشت، بهره‌وری از منابع، اشتغال‌زایی، توانمندسازی و سایر مباحث جذاب مرتبط با توسعه، نقش برجسته‌ای در ادبیات توسعه روستایی داشته است؛ اما توسعه کارآفرینی روستایی در ایران به‌رغم تلاش‌هایی که صورت گرفته، نهادینه نشده است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف‌گذاری کاربردی و با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به شناسایی راهبردهای مطلوب توسعه کارآفرینی در نواحی روستایی خشک می‌پردازد. در این مطالعه از دو ابزار ‌‌برنامه‌ریزی راهبردی استفاده شد. پرسشنامه تحقیق به کمک 102 نفر که متشکل از کارآفرینان و خبرگان روستایی است، در 11 روستای دارای کارآفرین بخش رضویه شهرستان مشهد که با محدودیت‌های بالای اکولوژیکی مواجه است، تکمیل گردید. بر اساس مطالعات میدانی و اسنادی در بخش رضویه شهرستان مشهد تعداد 17 نقطه قوّت و فرصت به عنوان مزیت و 24 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت و تنگنای پیش روی توسعه کارآفرینی در نواحی روستایی شناسایی شد. نتایج نشان داد در ماتریس SWOT با توجه به 46/2=IFE و 73/2=EFE به‌منظور توسعه کارآفرینی روستایی راهبردهای بازنگری که با به حداقل رساندن ضعف‌ها، سعی در حداکثر استفاده از فرصت‌ها دارند (حداکثر-حداقل) یا WO بهینه شناخته شد. از آنجا که ماتریس تحلیلی SWOT راهبرد‌های گوناگونی ارائه می‌دهد اما تکنیکی برای اولویت‌ها ارائه نمی‌دهد، از ماتریس QSPM استفاده گردید. لذا در ادامه به کمک این ماتریس بین 12 راهبرد محافظه‌کارانه «راه‌اندازی مراکز خدمات مشاوره‌ای به منظور ارائه پشتیبانی فکری، فنی و مهارتی با ایجاد جذابیت و منافع مستقیم و غیرمستقیم برای روستاییان» به عنوان راهبرد کانونی در اولویت اول با امتیاز 53/1 قرار گرفت. لذا ضروری است در بازنگری سیاست‌های مرتبط با کارآفرینی، راه‌‌‌اندازی دفاتر فنی، مشاوره‌ای کارآفرینی روستایی مورد توجه قرار گیرد. نتایج این بررسی می‌تواند پایه‌ای برای سیاست‌گذاری مناسب در ارتباط با توسعه کارآفرینی در نواحی روستایی شهرستان مشهد قرار گیرد.