چیستی قانون جامع و چرایی عدم تحقق برنامۀ تنقیح قوانین در ایران ‏‏(مطالعۀ تطبیقی ایران، فرانسه و ایالات متحدۀ امریکا)‏

Abstract

برای اولین ‌بار واژۀ فرانسوی «کودیفیکاسیون» عیناً در مادۀ ۴ «آئین‌نامۀ تشکیل کمیسیون‌های مشورتی ادارۀ حقوقی» مصوب 1342 آمده است. بعد از مدتی، کودیفیکاسیون به فارسی ترجمه شد، اما با توجه به اینکه معادل دقیقی برای آن وجود نداشت، دو واژۀ «تنقیح» و «تدوین» برای ترجمۀ آن به‌کار رفت. کاربرد این دو واژه برای ترجمۀ کودیفیکاسیون، زمینه‌ساز چالشی بزرگ در نظام قانون‌گذاری گردید. بعد از مدتی تصور شد که این دو واژه به دو مفهوم و برنامۀ مختلف اشاره دارند؛ «تنقیح» به شناسایی قوانین معتبر از نامعتبر و «تدوین» به تهیۀ مجموعه‌های قانونی. در نتیجۀ اشتباه در ترجمه، محصول نهایی یعنی تدوین «کد» دهه‌ها به‌فراموشی سپرده شد. هدف این مقاله، اصلاح برداشت و توضیح این امر است که مفهوم کودیفیکاسیون که در ابتدای راه در ایران به «تنقیح» و «تدوین» ترجمه شده بود، در مراحلی از مسیر منحرف و تصور شد که تنقیح و تدوین دو مفهوم و عمل جداگانه هستند. سوء برداشت و ترجمۀ غیردقیق از مفهوم کودیفیکاسیون، منجر به غفلت از تدوین قانون جامع و تأکید بیش‌ازحد بر تنقیح و تهیۀ مجموعه‌های قانونی گردید که تنها می‌توانند بخش‌هایی از فرایند تدوین قانون جامع باشند. این سوء برداشت دهه‌ها طول کشید و نظام قانون‌گذاری را از رسیدن به مطلوب نهایی، یعنی قانون جامع، منحرف کرد. در این نوشتار از طریق مطالعۀ تطبیقی، مفهوم، عناصر، ویژگی‌ها و محصولِ فرایندِ تدوین قانون جامع بررسی شده و فروکاستن اصطلاح کودیفیکاسیون به تنقیح قوانین نقد گردیده است. این مقاله مبتنی بر مطالعات و تجربیات نویسندگان در فرایند تنقیح قوانینِ حوزۀ سلامت و تدوین قانون جامع سلامت است.