نگاهی به اشعار پروین اعتصامی از منظر مطالعات فرهنگی

Abstract

در سده‌های اخیر با رشد ذهنی و فکری و علمی بشر، ملت‌ها و دولت‌ها به اهمیت فرهنگ در استمرار حیات خود و نقش آن در توسعة پایدار کشورها بیش از گذشته پی برده و رقابت‌های فرهنگی را به اوج رسانده‌اند. از این رو، «مطالعات فرهنگی» در دهة شصت قرن بیستم، به عنوان یک مقولة بین‌رشته‌ای، با همت کسانی چون «هربرت ریچارد هوگارت» (2014-1918) استاد انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی دانشگاه بیرمنگام، به برنامه‌‌های آموزشی این دانشگاه افزوده شد. در اندک زمانی پس از آن، به سایر نقاط راه یافت و در دانشگاه‌های معتبر جهان، از جمله دانشگاه‌های ایران به طور رسمی رواج پیدا کرد. با توجه به پیوند گسست‌ناپذیر ادبیات و فرهنگ، بررسی آثار ادبی در چهارچوب مطالعات فرهنگی می‌تواند نتایج ارزشمندی از فرهنگ عمومی جامعه و آثار مورد مطالعه در پی داشته‌ باشد. از این رو، در جستار حاضر سروده‌های پروین اعتصامی بر پایة مطالعات فرهنگی بررسی و تحلیل می‌شود. به این منظور اشعار پروین طبق مؤلفه‌های مهم مطالعات فرهنگی در پنج بخش عمده مورد مداقه قرار می‌گیرد. این بررسی‌ها تصویر نسبتاً جامعی از وضعیت کلی فرهنگ در روزگار شاعر و در مواردی داده‌های دقیقی از عوامل مؤثر بر اوضاع فرهنگی و اجتماعی، از جمله نقش بازدارنده یا تسهیل‌گرایانة نهادهای اجتماعی آن دوره در شکوفایی فرهنگی و توسعة کشور به دست می‌دهد.