صندوق‌های ذخیره ارزی به‌مثابه کنشگر در اقتصاد سیاسی: تبیینی از منظر نهادگرایی

Abstract

صندوق­های ذخیره ارزی در دو دهه­ اخیر یکی از کنشگران مهم اقتصاد سیاسی بوده‌اند و نقش آن ها در اقتصاد سیاسی بسیاری از جوامع خصوصاً جوامع بهره‌مند از درآمدهای رانتی حاصل از فروش منابع طبیعی مانند کشورهای حوزه خلیج فارس بسیار برجسته بوده است. این صندوق‌ها اگرچه یک ابزار اقتصادی به‌حساب می­آیند، اما دولت‌ها توانسته‌اند از مواهب سیاسی آن­ها نیز بهره‌مند شوند. این مقاله درصدد است با بهره‌گیری از رویکرد نهادگرایی، کارکرد این صندوق­ها را در چارچوب اقتصاد سیاسی داخلی برای کشورهای مالک و تاثیراتش در سیستم داخلی آن­ها را بررسی کند. این مقاله با طرح این پرسش که دلیل اهمیت صندوق‌های ذخیره ارزی در دو دهه­ اخیر در اقتصاد سیاسی داخلی چیست؟ با اتکا به روش توصیفی- اکتشافی و نیز جمع‌آوری داده‌های کتابخانه‌ای و اسنادی و بهره‌گیری از داده‌ها و آمارها و مکتوبات مرتبط با صندوق‌ها بررسی این فرضیه را در دستور کار دارد که صندوق‌های ذخیره ارزی به‌عنوان یک ‌نهاد برای کشورها، علی‌رغم مزایای اقتصادی دارای مواهب مهم سیاسی هستند. یافته‌های این پژوهش از بررسی آثار این صندوق‌ها در دو بعد سیاسی و اقتصادی نشان می‌دهد که نقش مهم و اساسی صندوق‌های ذخیره ارزی در ایجاد قدرت و شکل‌دهی به رویه‌ای متناسب به سیاست حاکم می‌تواند به تحکیم قدرت داخلی دولت‌ها کمک کند.