مبانی حکمرانی اخوان المسلمین در مصر: چالش‌‎های تحکیم نظام جایگزین

Abstract

هدف از این مقاله بررسی ابعاد عملی تجربه حکومتی اخوان المسلمین مصر در پرتو بنیان­های نظری این جنبش است. از طریق این بررسی، نویسنده جویای واکاوی مهمترین مناظره­های سیاسی حاکم بر دوره یک­ساله حکومت اخوان در مصر و پیامدهای سرنگونی آن است. به عبارتی، تبیین انتقادات به شیوه عملی اخوان و پاسخ­های عملی و گاه نظری حکومت اخوان و حامیان آن، زمینه طرح مباحث مقاله است. همچنانکه می­دانیم اخوان‌المسلمین نتوانست فرایند <em>گذار دموکراتیک </em>مصر را به سرانجام برساند و تجربه حکومتی آن به <em>عقب­گرد دموکراتیک</em> مصر ختم شد. پرسش دو وجهی مقاله آن است که مبانی عملی حکمرانی اخوان چه تأثیری بر سرنگونی آن داشت و پیامدهای این تحول بر جنبش اخوان و نیز حکومت مدنی مصر چیست. در پاسخ، این فرضیه مطرح می­شود که غیرممکن شدن اصل محوری الگوی حکمرانی اخوان، یعنی موازنه‌گری، در فضای آشوب­زده مصر، به سرنگونی آن انجامید و پیامد این سرنگونی، افزون بر ارتقای عمل­گرایی اخوان، افزایش انشعاب­ها، گسترش افراط­گرایی و دشواری بازگشت اخوان به قدرت است که در مجموع مصالحه سیاسی را دشوارتر ساخته و می­سازد. بر این اساس، در یک فرایند قیاسی و با تکیه بر داده­های کتابخانه­ای، تلاش شده است روند تغییر در علت و معلول پژوهش دنبال و بر این مبنا، دلایل عملکرد اخوان در حکومت و سرنگونی آن بر مبنای بنیان­های نظری آن تبیین شود. چارچوب زمانی مقاله دوره حکومت اخوانی تا کودتای ژولای 2013 و نیز اشاره­هایی به دوره پس از آن را است.