بلدیه تبریز، گذر از محله گرایی به هویت شهری

Abstract

تصویب قانون بلدیه و تشکیل آن در برخی از شهرهای ایران، یکی از آگاهانه ترین اقداماتی بود که از سوی نمایندگان مجلس اول و نیروهای مشروطه خواه، در زمینه‌ی تحقق مشارکت اجتماعی شهروندان جهت نقش آفرینی در امور شهری و مدنی و تجلی اراده و هویت اهالی شهر، انجام گرفت. از آنجایی که شهر تبریز در تشکیل نهادهای مدنی؛ از قبیل «انجمن ایالتی» و «انجمن بلدیه» از جایگاه مهمی در تاریخ مشروطه برخوردار است، در پژوهش حاضر سعی شده عملکرد «بلدیه تبریز» و میزان موفقیت آن در تحقق اهداف مدنی این نهاد، مخصوصا موانع و مشکلات پیش روی آن در زمینه‌ی افزایش میزان مشارکت اجتماعی شهروندان در برنامه‌های مدیریت شهری و تحقق و شکل‌گیری هویت و علائق جمعی و کم رنگ شدن بحث محله گرایی با روشی توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه‌ای، روزنامه‌ها و اسناد آرشیوی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که هر چند بلدیه‌ی تبریز به خاطر درگیری با مسائل و مشکلات عدیده‌ی فراوان، از دست یابی به بسیاری از اهداف خود بازماند، منتهی از نحوه‌ی بیان و طرح مطالب اجتماعی در روزنامه‌های محلی می‌توان فهمید که بلدیه در کنار دیگر نهادهای مدنیِ برآمده از دل مشروطه، از قبیل انجمن ایالتی، توانست با انجام برخی اقدامات اجتماعی و فرهنگی، موجبات افزایش آگاهی شهروندان نسبت به حق و حقوق شهروندی خود را فراهم آورد، و با تأکید بر اهمیت مشارکت اجتماعی شهروندان در برنامه‌های شهری و انتخاب مدیران خود، در گذر جامعه‌ی شهری تبریز از مرحله‌ی محله گرایی به شکل‌گیری هویت شهری، نقش مهم و مؤثری را ایفا نماید.