کاوش ضرباهنگ زندگی روزانه در ساماندهی مصرف فضای شهری (مورد پژوهی: پیاده راه شهر رشت)

Abstract

بیان مسأله: مخمصۀ تولید فضاهای تهی با تلاش نیروهای فرادست برای قبضۀ فضا شدت بیشتری یافته و پاسخ بدین مسئله، نیازمند راهکاری خلاقانه است. محدودۀ پژوهش (پیاده‏راه شهر رشت) ازجمله فضاهای شهری در کشور است که از دیرباز تاکنون، شاهد فرآیندهای تولید و بازتولید آمرانۀ فضا بوده است. در مقابل، پاسخ خلاقانه در شیوه ‏های مصرف فضا از سوی مردم یافت می‏شود. هدف: هدف این پژوهش یافتن چگونگی بهره‏گیری از ضرباهنگ‏کاوی برای ساماندهی بهتر مصرف فضا است تا با کاوش ضرباهنگ‏های زندگی روزانه در فضای شهری، به تعدیل نگاه تخصص‏گرایی کمک و همچنین، مقاومت خلاقانۀ مردم در مصرف فضا و اعمال نظم خودخواسته و متناسب با زندگی روزانه بهتر درک شود. روش:با رجوع به شاکلۀ مفهومی جدل سه‏سویه، برای بررسی تأثیر سه مؤلفۀ اقلیم-فرهنگ-قدرت انتظام‏بخش بر ضرباهنگ‏های فضای دریافته-پنداشته-زیسته، از روش پیش‏رونده-پس‏رونده و شامل دو راستا، یعنی پیچیدگی عمودی فضا و افقی فضا، بهره گرفته شد. برای مطالعۀ پیچیدگی عمودی، به تاریخ فضای شهر رشت مراجعه و از روش مطالعات اسنادی و تحلیل آن‏ها به صورت سند گزینی، تحلیل اسناد و مداقه استفاده شد. در مطالعۀ پیچیدگی افقی، به ضرباهنگ‏های مختلف محدودۀ موردپژوهش در بازۀ زمانی معین پرداخته و تلاش شد تا فعالیت‏های گروه‏های مختلف مصرف‏کنندگان فضا از طریق پژوهش میدانی (مشاهده با روش ساده و غیرمداخله‏گر) و روش توصیفی مطالعه شود. سپس، با استفاده از رویکرد ترکیبی و طرح همسوسازی، نتایج حاصل از مطالعۀ هر سطح، در تفسیری کلی ادغام گردید. یافته‌ها: یافته‏ های ضرباهنگ‏کاوی در پیاده‏راه شهر رشت نشان داد که حضور همزمان و هماهنگ چندین ضرباهنگ، حاصل هماهنگی آیین‏های قدرت با چرخه‏های اقلیمی و فرهنگی در فضای موردپژوهش است که موجب شده تا این فضای عمومی یا همان فضای بازنمایی، به رغم طراحی آمرانۀ خود، فضایی برای سازش‏ و ائتلاف باشد که به شکلی خودانگیخته، به نمایش زمان مردم و ضرباهنگ‏های حضور آنان اختصاص یافته است. نتیجه­ گیری: اقلیم و فرهنگ نقش مهمی در تولید ضرباهنگ‏های ماندگار در فضا دارند. از این رو، به رغم تلاش قدرت برای یکدست سازی فضا، همچنان، ضرباهنگ‏های پرشوری در فضای موردمطالعه جریان دارد.