فهم مفهوم منفعت عمومی در نظام شهرسازی ایران

Abstract

بیان مسأله: : منفعت عمومی یکی از زیربنایی‌ترین و مهم‌ترین موضوعات در حوزه‌ی شهرسازی است. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که هیچ اقدام شهرسازی بدون داشتن توجیهی مبنی بر قرارگیری آن در راستای منفعت عمومی، به انجام نمی‌رسد؛ اما مساله زمانی بروز می‌یابد که تلقی‌ها از این‌که منفعت عمومی چیست و از چه طریقی باید به دست آید، متفاوت می‌شود. در این شرایط تعیین این‌که کدام برنامه‌یا اقدام شهری در راستای منفعت عمومی است، بسیار دشوار می‌شود. هدف: با توجه به شکاف عمیق موجود در ارتباط با موضوع منفعت عمومی در شهرسازی ایران، این مقاله تلاش می‌کند تا نتایج پژوهشی در این حوزه را که با هدف فهم رویکرد حاکم بر شهرسازی ایران نسبت به مفهوم منفعت عمومی یا به عبارتی فهم مشترک موجود در شهرسازی ایران از مفهوم منفعت عمومی انجام شده است را ارائه دهد. روش:در این پژوهش از تحلیل محتوای 15 مصاحبه‌ی عمیق نیمه ساختاریافته و همچنین تحلیل 12 سند قانونی و اسناد و مدارک دو طرح معاصر شهرسازی ایران بهره گرفته شد. مصاحبه‌های انجام‌شده، بر مبنای یک شاکله‌ی واحد منتج از بخش مبانی نظری و مساله انجام شد. همچنین با توجه به ماهیت پژوهش، کدگذاری تا زمان دستیابی به اشباع داده ادامه‌یافت و به‌منظور کاهش خطا و همسان‌سازی کدها در فرایند تحلیل محتوا از روش‌های کدگذاری توافقی و قیاس دائمی استفاده شد. یافته‌ها: آنچه به‌عنوان یافته‌ی این پژوهش می‌توان بیان کرد این است که منفعت عمومی در شهرسازی ایران مقوله‌ای عینی، همگانی، رویه‌ای و محتوایی است که به‌وسیله‌ی نهادهای رسمی متولی شهرسازی تعیین می‌شود. نتیجه­ گیری: علی رغم این که نمی توان تبیینی رسمی از منفعت عمومی در شهرسازی ایران را به طور مستقیم در اسناد، قوانین و ادبیات شهرسازی پیدا کرد، به نظر می رسد فهم مشترکی از این مفهوم در میان فعالان و فعالیت های مختلف حوزه ی شهرسازی قابل فهم است.