نقدی بر فرایند برنامه ریزی جامع شهر رشت با رویکردی تطبیقی (طرحهای جامع سه گانه شهر)

Abstract

پنج دهه از تهیه و اجرای طرح­های توسعه شهری موسوم به جامع در ایران می­گذرد و باوجود حصول به برخی نتایج مثبت، مطلوبیت لازم و مورد نظر کارشناسان و مردم حاصل نشده است. مقاله حاضر کوشیده است پس از شرح مختصری در خصوص ویژگی­های الگوی جامع، بر مبنای روش توصیفی و تحلیلی منطبق با داده­های اخذ شده و سپس پردازش آن­ها، طرح­های توسعه شهری رشت با تمرکز بر طرح جامع دوم شهر رشت را مورد بررسی اجمالی قرار داده، میزان تحقق اهداف و پیش­بینی­های آن را (طرح­هایی که اجرایی شده) مورد ارزیابی قرار دهد. مشخصاً ارزیابی نتایج اجرای طرح جامع دوم رشت نشان می دهد اشتباهات فاحشی در پیش بینی­ها و هدف­گذاری­های آن وجود داشته است. از جمله این­که برآورد جمعیت شهر رشت در طرح جامع و طرح تفصیلی آن به ترتیب با 1/9 درصد (46944 نفر) و 02/6 درصد (33654 نفر) اشتباه (یا به عبارت دیگر برآورد مازاد) همراه بوده است. همچنین در زمینه حدود گسترش و شبکه ارتباطی شهر، طرح جامع و تفصیلی دوم رشت 13 درصد و 6/22 درصد اشتباه (مازاد بر برآورد) داشته اند. در خصوص مساحت و سرانه کاربری­های شهری نیز حدود 28/20 درصد از مساحت کاربری­ها و 76/24 درصد از سرانه­ها در پایان اجرای طرح، مازاد بر پیش­بینی بوده (پیش بینی طرح جامع و تفصیلی دوم شهر رشت در این زمینه با کمبود مواجه بوده) است. سرانجام اینکه طرح جامع دوم شهر رشت همچون طرح­های جامع سایر شهرها، دارای نارسایی هایی چون عدم انعطاف، شرح خدمات گسترده و تأکید بر کالبد بوده که البته بیشتر ناشی از ضعف در ماهیت الگوی طرح جامع است.