سنجش پراکنده رویی شهری با استفاده از داده های فضایی- زمانی، نمونه موردی: شهر ارومیه

Abstract

رشد روز­افزون جمعیت و افزایش شهرنشینی، باعث ایجاد پدیده­ای به نام پراکنده‌رویی شهری در عمده شهرهای جهان گردیده است. این امر پیامدهای اقتصادی و زیست­محیطی فراوانی را به شهرها تحمیل نموده؛ بنابراین بررسی، سنجش و شناخت این پدیده ضروری می‌نماید. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و سنجش شدت پراکنده­رویی شهری در شهر ارومیه به عنوان مطالعه موردی می­باشد تا برنامه­ریزان و مدیران شهری بتوانند با آگاهی و شناخت بیشتری به منظور رشد آتی شهر ارومیه و رسیدن به توسعه پایدار شهری برنامه­ریزی نمایند. پژوهش حاضر از نظر هدف پژوهشی، نظری_کاربردی است و از نظر ماهیت پژوهشی، توصیفی_تحلیلی است. به منظور سنجش و بررسی پراکنده‌رویی شهری روش­های متعددی به کار گرفته شده است. امروزه متریک‌های چشم­انداز و داده‌های فضایی به دلیل این که پراکنده­رویی را با جزئیات بالا و در یک سطح دقیق شناسایی می­کنند، در سرتاسر جهان به ‌طور وسیعی به کار گرفته می ‌شوند. در تحقیق پیشِ رو برای سنجش پراکنده‌­رویی ‌شهری در شهر ارومیه از داده‌های فضایی_ماهواره‌ای و تلفیق این داده­ها با متریک‌های چشم‌­انداز (برای نخستین بار در ایران) در راستای سنجش پراکنده ‌رویی بهره گرفته ‌شده است. در این راستا ابتدا تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سال‌های 1375، 1385، 1390 و 1394 به کمک ماهواره Landsatگردآوری گردیده و با‌ استفاده از شبکه عصبی‌مصنوعی در دو کلاس اراضی ساخته‌ شده و اراضی ساختهنشده طبقه‌بندی گردیده و سپس آشکارسازی تغییرات با استفاده از نرم‌افزار‌ENVI4.8 صورت گرفته و با کاربست متریک‌های چشم­انداز(شاخص بعد فراکتال، شاخص بزرگترین قطعه، شاخص مجاورت، شاخص تعداد قطعه و شاخص شکل) با استفاده از نرم‌افزار‌Fragstats 4.2، پراکنده‌رویی شهری در شهر ‌ارومیه سنجیده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد پراکنده‌­رویی شهری در شهر ارومیه در بازه‌ زمانی 1370 تا 1390 روندی کاهشی داشته و از این دوره تا به امروز روند افزایشی را پیموده است.