از نخستین سده‌های اسلامی لغت‌نامه‌های متعددی نگاشته شده که عمدتاً عربی به عربی هستند و برای رفع نیاز پژوهشگران متخصص آن زبان تألیف شده‌اند. جز این، شمار قابل توجهی از فرهنگ‌های عربی به فارسی نیز برای استفادهٔ پژوهشگران و ...

نکته، حاشیه، یادداشت: «امید» به مثابت نام زن/ جویا جهانبخش «شاه مردان» و خطای لغت‌نامه/ جویا جهانبخش امیر قافله را هم تغافلی شرط است ....؛ بیتی که گویا نه از سعدی است و نه از حافظ/ جویا جهانبخش رهی معیری و سرقت ادبی؟!: ...

پژوهش دربارۀ ارتباط قرآن با سنت‌های عهدینی و پساعهدینی سنتی دیرینه در مطالعات اسلامی خاورشناسان است. از دیرباز دو رویکرد متمایز در این زمینه وجود داشت. برخی پژوهشگران مانند گایگر، نولدکه، توری، ونزبرو و دیگران در پی اثبات ...

سال‌هاست فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورای مشهور، ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. برخی برای «عدم اصالت» آن دلایلی ارائه کرده‌اند و پاسخ‌هایی به آنان داده شده است. در مقالۀ «تحلیل و نقد یکی از فقره‌های نسخۀ رایج زیارت ...

گه‌گاه نسخه‌ی خطی ارزشمندی از گوشه و کنار کتابخانه‌های جهان بیرون کشیده می‌شود که مقادیر مهمی اطلاعات به ادبیات فارسی اضافه می‌کند. یکی از این منابع، نسخه‌ی نویافته‌‌ی رسائل‌العشاق است. رسائل العشاق و وسائل المشتاق نام ...

مقالۀ حاضر به پیوندهای عمیق آرامی و عربی در میان زبان‌های سامی متمرکز است و مباحث آن در چهار بخش تدوین یافته است که عبارتند از: 1. درآمدی بر زبان‌های سامی؛ 2. پیوندهای آرامی و عربی؛ 3. پیوندهای آرامی ـ تلمودی و عربی قرآن؛ ...

مقصود این فصل بازکاویدن مجموعۀ آرای سنتی است که توسط دیوید نیل مکنزی، دربارۀ تغییرات آوایی که به مثابۀ مختصۀ اساسی تمایزبخش گویش‌های گونه‌گون کُردی تعریف گشته‌اند، با در نظر آوردن این فرض که پیوستگی و ارتباط [زنجیره‌های ...

این مقاله به توصیف سنت سندنویسی به عنوان بخشی از فرهنگ مکتوب اوایل ایران مدرن می‌پردازد. بر خلاف نسخه‌برداری از کتب در دوره پیش از مدرن که به‌راحتی می‌شد انتظار داشت کتاب خوانندگانی و نسخه‌بردارانی دارد؛ اما نمی‌شد انتظار ...

در این نوشته فصلی دیگر از کتاب داود منشی­زاده دربارۀ جغرافیا و تاریخ شاهنامه ترجمه شده است. خلاصۀ سخن او در این فصل این است که نامی که به شکل کروشان و اَشکال مشابه در نسخه­های شاهنامه هست همان کاسان است و در پشت نام ...

برگردان آیات قرآن در ترجمه‌ها و تفسیرهای کهن قرآن به فارسی منابعی ارزشمند برای گردآوری و بررسی اختلاف قرائات قرآنی‌اند که در تحقیقات قرائت‌شناسی به‌کلی مغفول مانده‌اند. در مقالۀ پیش‌رو، نویسنده از شیوه‌های دستیابی به ...

محمدعلی تربیت یکی از شخصیت‌های علمی و سیاسی شناخته شده در دوره قاجار و پهلوی است که خدمات فرهنگی شناخته شده‌ای در حوزه فرهنگ بالاخص ساخت کتابخانه‌هایی مهم و تأثیرگذار داشته است. در این پژوهش ضمن پرداختن به‌این وجه زندگی ...