بررسی روند تغییرات بارش و دبی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه در طول چهار دهه اخیر

Abstract

حوضه دریاچه اورمیه به دلیل اهمیت اقلیمی، اقتصادی، اکولوژیک و زیست محیطی یکی حوضه­های مهم در شمال­غرب ایران به­شمار می­رود. در این مطالعه به منظور بررسی علل افت سطح آب دریاچه، روند دو عامل دخیل در تغذیه آن، شامل بارش و دبی رودخانه­ها مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور، داده­های مربوط به ایستگاه­های باران­سنجی و هیدرومتری در سرتاسر حوضه در مقیاس فصلی و سالانه جمع آوری گردید. سری زمانی طولانی مدت متغیرها تهیه شد و روند زمانی آنها با استفاده از آزمون من­کندال و کندال فصلی بررسی شد. نتایج نشان داد متغیر بارندگی سالانه در برخی نقاط روند افزایشی و در برخی روند کاهشی دارد اگرچه از نظر آماری روندهای مشاهده شده در اغلب ایستگاهها معنی­دار نیستند. علیرغم عدم وجود نشانه­هایی از روند کاهشی یکنواخت بارندگی سالانه، در بیشتر ایستگاه­های هیدرومتری متغیر دبی سالانه در سطح معنی­داری 5 درصد روند کاهشی دارد. بنابراین، به­طور آماری نمی­توان افت چشمگیر آبدهی رودخانه­های منتهی به دریاچه و در نتیجه افت سطح آب دریاچه را به کاهش مقدار بارندگی آن نسبت داد. در نتیجه عوامل دیگری از جمله افزایش روند تبخیر- تعرق ناشی از گرمایش اتمسفر، برداشت بی­رویه از آب­های زیرزمینی، تغییر کاربری اراضی و یا حتی ذخیره آب در مخازن سدها و کاهش جریان­های ورودی به مخزن دریاچه ممکن است باعث افت سطح آب دریاچه شده­اند که نیازمند تحقیقات بیشتر است