یورش تیمور به شام (803ﻫ): زمینه‌ها و علت‌ها

Abstract

تِیْمور گورْکانی (ﺣﻜ. 771-807ﻫ) در سومین مرحله از یورش­ های خود، یورش هفت­ ساله، در 803ﻫ به شام لشکر کشید. در این مقاله زمینه ­ها و علل لشکرکشی تیمور به شام بررسی شده، مسئله­ ای که به جنبه‌های گوناگون آن در پژوهش ­های پیشین توجهی نشده ­است. در سیاست ­های توسعه ­طلبانه و دین­مدارانه تیمور یورش به سرزمین ­های شام و مصر در اولویت نبود. او بارها کوشید با نامه ­نگاری و دیپلماسی نظر ممالیک را به ایجاد روابط مسالمت­ آمیز جلب کند؛ واکنش ممالیک به پیشنهادهای تیمور، دور از تدبیر و آداب دیپلماتیک بود. راهبرد کلان ممالیک در مواجهه با تیمور، نه صلح و نه جنگ بود، در حالی که تیمور در پی برقراری رابطه سیاسی و اقتصادی و حداکثر پذیرش دست­نشاندگی از سوی ممالیک بود. ممالیک نه ­تنها به مکاتبات تیمور روی خوش نشان نداند، بلکه ایلچیان او را کشتند و بارها به درخواست­ تیمور برای آزادی یکی از سرداران­اش وقعی ننهادند. در این شرایط بود که تیمور به شام حمله کرد و در شهرهای آن به ­ویژه دو شهر اصلی آن‌جا، حلب و دمشق، دست به کشتار و ویرانی زد.