10 تأثیر عوامل اقتصادی – سیاسی بر نابرابری درآمد در برنامه‌های اول (1372-1368) و دوم توسعه (1378-1374)

Abstract

عوامل اقتصادی - سیاسی می‌توانند عامل کاهش نابرابری و یا افزایش ‏نابرابری و کوچک‏سازی تدریجی سفره بعضی از خانوارها باشند. با توجه به اختلاف قابل توجه فضای سیاسی و سیاست‌های اقتصادی در برنامه اول و دوم، نابرابری ‏درآمد نیز در این دو دوره یکسان نبوده است. این پژوهش با استفاده از دو مدل کمی و توصیفی به مقایسه تاثیر عوامل اقتصادی – ‏سیاسی بر نابرابری درآمد در برنامه‌های اول و دوم توسعه پرداخته است. در مدل کمی از الگوی ‏خودرگرسیو با وقفه توضیحی (‏ARDL‏) و داده‌های سری زمانی 1399-1363 استفاده شده است. این مدل از ‏متغیرهایی همچون رشد بدهی دولت به سیستم بانکی، رشد نقدینگی، ‏رشد بدهی خارجی کوتاه‌مدت، بهره‌وری نیروی کار، فساد و متغیر دامی برای برنامه اول و دوم بهره برده است. در مدل توصیفی مهم‌ترین سیاست‌های اقتصادی و عوامل سیاسی مؤثر بر نابرابری درآمد، که بصورت مستقیم یا غیرمستقیم و به واسطه کانال‌های متفاوت تأثیر گذارند، در دو برنامه تحلیل شده است. نتایج حاصل از هر دو مدل کمی و توصیفی نشان می‌دهند نابرابری ‏درآمد با متغیرهای رشد نقدینگی و بهره‌وری نیروی کار رابطه منفی، و با رشد بدهی دولت به ‏سیستم بانکی، رشد نقدینگی با یک وقفه، رشد بدهی خارجی کوتاه‌مدت و گسترش فساد رابطه مستقیم دارد.