گونه‌های رفتاری بازیگران حقوقی بازار بورس تهران در مواجهه با ریسک بازار (رهیافت چندکی در داده‌های تابلویی)

Abstract

بازیگران حقوقی بازار بورس تهران با در اختیار داشتن حجم بالایی از دارایی‌ها و سهم قابل‌توجهی از معاملات، نقش قابل‌توجهی در بازار دارند. این موضوع در کنار عمق پایین بازار سبب تأثیرگذاری بیش‌ازحد آن‌ها در بازار شده و در نتیجه امکان دست‌کاری و ایجاد نوسان در شاخص کل را فراهم آورده است. درحالی‌که انتظار اصلی از فعالان حقوقی بازار ایجاد ثبات است، این امکان وجود دارد که آن‌ها از قدرت بازاری خود سوءاستفاده کرده و منجر به بی‌ثباتی بازار گردند. از این رو شناخت گونه‌های رفتاری آن‌ها در بازی با ریسک اهمیت قابل‌ملاحظه‌ای دارد. مقاله حاضر به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا رفتار بازیگران حقوقی بازار بورس تهران، در کنترل و مدیریت ریسک بازار، با تغییر سطوح ریسکی دچار تغییر می‌شود؟ به عبارتی پرسش اصلی، در خصوص گونه‌های ریسک‌بازی حقوقی‌ها در سطوح مختلف ریسک بازار است. مورد مطالعاتی پژوهش حاضر سال‌های 1397 تا 1399 است که بازار بورس تهران نوسانات بی‌نظیری را تجربه کرد و شامل 20 سهم شاخص ساز بازار است. روش مورداستفاده در پژوهش مدل پنل کوانتایل است که امکان بررسی رفتار بازیگران حقوقی در کوانتایل‌های مختلف را نشان می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که 3 گونه رفتاری در بازیگران حقوقی وجود دارد. در سطوح اولیه و پایین ریسک، بازیگران حقوقی ریسک بازار را افزایش می‌دهند. اما در سطوح بالاتری از کوانتایل‌های ریسکی بازیگران حقوقی اثر منفی بر ریسک بازار دارند و در سطوح میانی نسبت به ریسک بی‌تفاوت هستند. این موضوع دلالت بر آن دارد که بازیگران حقوقی بازار تمایل به یک سطح متوسطی از ریسک دارند و از بازار با ثبات و بازار بی‌ثبات حمایت نمی‌کنند. لذا در سال‌های موردمطالعه تحرکات حقوقی‌های بازار، موجب بیشتر شدن ریسک در بازار بوده و تنها زمانی که نوسانات با سطوح بالاتری رسیده، با توجه به منافع خود مانع از نوسان زیاد شده‌اند.