پیش بینی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره مارکوف و سلول خودکار (مطالعه موردی: حوزه آبخیز روضه چای، ارومیه)

Abstract

بررسی و پایش کاربری اراضی از پیش­نیاز­های اساسی در مطالعات حوضه آبخیز به‌شمار می­آید چرا که برنامه­ریزی مدیریتی منطقه­ای وابسته به آگاهی در مورد نوع استفاده اراضی و تغییرات آینده است. در نتیجه مدل­سازی و پیش­بینی کاربری اراضی برای برنامه­ریزی و مدیریت پایدار اراضی در آینده کشوری مانند ایران که بهره‌برداری از اراضی به سرعت در حال تغییر است، امری ضروری می­باشد. در این راستا پژوهش حاضر، جهت آشکار­سازی تغییرات کاربری اراضی در دوره زمانی 15 سال و مدل‌سازی تغییرات برای بیست سال آینده، با استفاده از تخمینگر انتقال مارکوف با اطلاعات تصاویر ماهواره لندست 7 و 8 برای حوضه آبخیز روضه­چای ارومیه انجام شد. براساس الگوریتم طبقه­بندی نظارت شده با روش بیش‌ترین احتمال، کاربری اراضی به‌صورت هفت کلاس باغ، اراضی آبی، اراضی دیم، مراتع، مناطق مسکونی، دریاچه و اراضی شور با متوسط ضریب کاپا 88/0 و دقت کلی 9/0 برای سال‌های 2000 و 2015 استخراج شدند. بررسی تغییرات 15 ساله نشان داد که تغییرات کاربری­های وابسته به آب در منطقه طی بازه زمانی یاد شده، کاهش داشته است. مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی منطقه با استفاده از تخمینگر انتقال مارکوف حاکی از آن است که کاربری­های باغ، اراضی آبی و دیم، روستانشینی و منابع آب کاهش و کاربری­های مراتع و اراضی شور در منطقه افزایش خواهند یافت (از سال 2020 تا 2035 درصد افزایش مساحت مراتع 11/13، درصد کاهش مساحت­های زراعت آبی و باغات 51/32 و اراضی دیم 56/17). نتایج بیانگر استفاده نادرست از منابع آب، خاک و کاهش حاصلخیزی خاک منطقه مورد مطالعه می­باشد که نیاز به برنامه­ریزی دقیق جهت تمرکز فعالیت­های جامع مدیریتی را آشکار می­سازد.