تعیین سطح بهینه کاربری اراضی و عملیات بیولوژیک برای کاهش فرسایش و رسوب (مطالعه موردی:حوزه آبخیز سقزچی استان اردبیل)

Abstract

امروزه فرسایش خاک، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشورهای جهان به‌خصوص ایران می‌باشد. خطرات و عوارض ناشی از فرسایش در حوزه‌های آبخیز، از عمده‌ترین مشکلات و مسائلی است که به‌طور همه جانبه تعادل اکولوژیک آبخیز‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. هدف اصلی این تحقیق، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به‌منظور کاهش میزان فرسایش و بالا بردن درآمد ساکنین حوزه آبخیز سقزچی واقع در استان اردبیل بود. برای این کار، مدل برنامه‌ریزی خطی برای سه وضعیت کنونی کاربری‌ها، کاربری استاندارد و کاربری استاندارد با اعمال عملیات بیولوژیک مطابق با اصول و معیارهای علمی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح کاربری‌های فعلی برای کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنین حوضه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر کند. در شرایط بهینه سطوح اراضی باغی از 29/132 هکتار به 83/1902 هکتار (4/1438 درصد افزایش)، مرتعی بدون تغییر، کشت آبی از 94/319 هکتار به 6/57 هکتار (99/81 درصد کاهش) و سطح اراضی کشت دیم نیز از 1549 هکتار به 8/40 هکتار (36/97 درصد کاهش) تغییر می‌یابد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که با بهینه‌سازی کاربری اراضی، در شرایط فعلی میزان فرسایش خاک و سوددهی کل حوضه به‌ترتیب 07/0 درصد کاهش و 7/7 درصد افزایش، در شرایط استاندارد کاربری‌ها به‌ترتیب 72/3 درصد کاهش و 7/7 درصد افزایش و در شرایط استاندارد با اعمال عملیات بیولوژیک کاربری‌ها، میزان فرسایش خاک و سوددهی کل حوضه به‌ترتیب 48/5 درصد کاهش و 65/30 درصد افزایش می‌یابد.