توسعه به شرق، راه‌حل مدیریت شهری مشهد برای بازگرداندن حرم مطهر به مرکزیت؟!

Abstract

توسعة شهر مشهد به لحاظ شکلی و جغرافیایی بنابر دلایل گوناگون به سمت شمال‌غرب بوده است. به طوری که در حال حاضر شهر دارای کشیدگی شمال‌غربی - جنوب شرقی است. مدیریت شهری مشهد در دورة اخیر - به دلایل معلوم و غیرمعلوم - به دنبال توسعة تحمیلی شهر به سمت شرق بوده است. از جمله دلایل مطرح‌شده برای این تصمیم کلان در سازمان فضایی شهر، خارج‌شدن حرم از مرکزیت و به حاشیه‌رفتن آن ذکر شده است. این یادداشت با تبیین مفهوم مرکزیت، رویکرد مدیریت شهری مشهد در اتخاذ این‌گونه تصمیمات کلان شهری را مورد نقد قرار داده، چرا که به دلیل فقدان نگاه تخصصی، فهم مدیران از مفهوم «مرکز»، به امری سطحی چون «وسط‌بودن» در شهر تقلیل یافته است و با توسعة شهر به سمت جنوب‌شرقی قصد بازگرداندن حرم مطهر به مرکز (وسط) شهر را دارد. این در حالی است که اساساً «مرکز» فراتر از جایگاهش در سازمان فضایی شهر، دارای مفهومی ذهنی و مجرد است. هر چند فرصت پیش‌روی این رویکرد مدیریت شهری را می‌‌توان حرکت در راستای ارتقای عدالت در ابعاد گوناگون آن همچون عدالت فضایی، اقتصادی، توجه به مناطق حاشیه‌ای و... دانست، اما هرگونه برنامه‌ریزی، طراحی و مداخله در مقیاس شهر مستلزم بررسی‌‌های تخصصی و نگاهی کل‌نگر به شهر است، در غیر این صورت محکوم به شکست خواهد بود و نتیجه‌‌ای جز هدررفتن منابع نخواهد داشت.