مضامین شمایل‌نگارانه در نقاشی دیواری خانۀ نصیرالملک شیراز

Abstract

چکیدهیکی از مهم‌ترین اعصار تحول هنر و معماری ایران، به‌خصوص در قالب نقاشی‌های ‌دیواری، دوران قاجاریه است. از مشخصه‌های بارز این عصر ارتباط با غرب و الگوبرداری از فرهنگ و هنر آن‌ است. هنر دیوارنگاری قاجار در ابنیه‌های مختلفی از جمله خانه‌ها نیز نمود داشته است. خانة نصیرالملک شیراز، از جملة بناهای تاریخی متعلق به دورة قاجار است که در تالار شاه‌نشین آن، سقف‌نگاره‌های شاخص و متنوعی وجود دارد. با نظر به این‌که نقاشی‌های موجود در سقف‌های این بنا تلفیقی از مفاهیم و مضامین ایرانی-غربی است، لذا مطالعة نقوش آن‌ها به جهت درک بهتری از گرایشات تصویری هنر سقف‌نگاری قاجار و هم‌چنین با توجه به فقدان اطلاعات در این زمینه، ضرورت دارد. نقاشی‌های سقفی بنای منتخب جهت پاسخ به سؤال زیر مورد بررسی قرار گرفته است. این نقاشی‌ها از نظر تحلیل شمایل‌شناسانه بیانگر چه مضامین و بازنمایی‌هایی هستند؟هدف از نوشتار پیش‌رو، مطالعه، شناخت و بررسی نقوش طرح‌شده در سقف‌ خانة نصیرالملک به روش شمایل‌نگارانه است. مطالعة حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مطالعات میدانی نظیر تحلیل در محل و ثبت تصویر‌نگاره‌ها و هم‌چنین تشریح آن‌ها در کنار مطالعات کتابخانه‌ای به انجام رسیده است.نتایج این پژوهش توجه مخاطب را علاوه‌بر نقش‌های موجود در هر دیوارنگاره به مفاهیم نهفته در آن نیز جلب خواهد کرد. نگاهی معناشناسانه به هنر این عصر، این حقیقت را آشکار می‌کند که با وجود تکرار و الهام‌گیری از هنر گذشته، هنر این دوران در نهایت، به ماهیتی و مضمونی جداگانه دست یافته است که می‌توان آن را سبک هنری قاجاریه نام نهاد. در پایان پژوهش حاضر تلاش شده است تا به درک عمیقی از مفاهیم موجود در دیوارنگاری‌های این عصر در شیراز، دست پیدا کرد.