نقش حذف ظرفیت‌های سیلابی در فعال شدن کانون‏‌های گرد و غبار استان خوزستان

Abstract

جلوگیری از وقوع سیلاب اگر غیرممکن نباشد بسیار دشوار است اما مدیریت سیلاب در جهت کاهش خسارات وارده، نیاز به برنامه­ریزی بلند مدت و جامع در جهت بهینه­سازی کاربری اراضی حوزه­های آبخیز، متناسب با استعداد و طبیعت اولیه آن، عدم دستکاری­های غیرکارشناسانه در طبیعت، حفظ و به رسمیت شناختن حریم رودخانه­ها و غیره دارد.<br /> استان خوزستان از نظر مورفولوژی از دشت­های رسوبی-سیلابی، اراضی پست و شور(هورها) تشکیل شده است. ساختار شکل­گیری این اراضی بر اساس سیلاب­هایی بوده که در گذشته در این استان به­وقوع پیوسته است. وقوع سیل در استان خوزستان، خسارات چند میلیاردی به کشاورزی، تاسیسات زیربنایی و مناطق مسکونی وارد می­آورده است (بهارلویی و همکاران، 1385). متاسفانه همواره اولین و ساده­ترین راهکار برای مقابله با خسارت سیل، مهار سیلاب به وسیله سدها و بندهای خاکی بوده است. بر طبق آمار موجود از سال 1378 تا 1386، تعداد 109 بند خاکی در استان خوزستان احداث شده است (درگاهیان و همکاران، 1397). همچنین از سال 1375 تا 1395، تعداد 14 سد جدید در حوزه آبخیز زهره-جراحی، 17 سد در حوزه آبخیز رودخانه کارون و 8 سد در حوزه آبخیز رودخانه کرخه احداث شده است (رضوی­زاده و خسروشاهی، 1397). احداث این سازه­ها با کاهش چشمگیر ظرفیت سیلابی دشت­های خوزستان، بی تردید در فعال شدن کانون­های گرد و غبار استان تاثیر بسزایی داشته­اند.<br /> این در حالی است که، اقدام مهم و اصولی جهت مقابله با خطر و به ویژه خسارات سیل پهنه­بندی سیلاب می­باشد تا با تعیین نوارهای ساحلی سیل­گیر در حاشیه رودخانه­ها، نوع کاربری هر پهنه متناسب با میزان خطر سیل­گیری تعیین شده و سرمایه­گذاری­ها در حاشیه­های رودخانه با خطرات آتیه سیل مواجه نباشند. لذا شناسایی مناطق سیل­گیر، تهیه نقشه محدوده سیل­گیر و پایش تغییرات سطوح سیل­گیر در طی زمان، از اقدامات اساسی و برنامه‏ریزی شده که به عنوان یک گزینه مهم در مقابله با خطر طبیعی سیل و کاهش خسارات ناشی از آن در نظر گرفته شود.