استفاده از شاخص حرارتی در پبش‌بینی مراحل فنولوژیک رشد آویشن (Thymus) در رویشگاه‌های طبیعی

Abstract

با توجه به متغییر بودن شرایط آب و هوایی در یک منطقه، پیش‌بینی مراحل فنولوژیک رشد بر اساس تقویم زمانی از دقت کافی برخوردار نیست. استفاده از شاخص حرارتی می‌تواند برآورد دقیق‌تری از مراحل فنولوژیک رشد یک گیاه را ارائه دهد. به منظور بررسی مراحل فنولوژیک رشد تعدادی از گونه‌های جنس آویشن (<em>Thymus</em>) تحقیقی در رویشگاه‌های طبیعی استان‌های آذربایجان غربی، اصفهان، البرز، خراسان شمالی و قزوین اجراء شد. ابتدا با توجه به منابع موجود، رویشگاه‌های هر کدام از گونه‌های مورد مطالعه تعیین گردید سپس با استفاده از اطلاعات نزدیکترین ایستگاه هواشناسی وضعیت اقلیم هر رویشگاه مشخص شد. پس از مراجعه به رویشگاه و تعیین سایت‌های مورد بررسی، ارتفاع از سطح دریا، درصد و جهت شیب و سایر ویژگی‌های منطقه مشخص گردید. در هر سایت، با روش سیستماتیک تصادفی و با استفاده از پلات‌های 25 متر مربعی نسبت به یادداشت برداری تعدادی از ویژگی‌های گیاه و خاک اقدام شد. برای هر کدام از گونه‌های آویشن در هر رویشگاه، آماربرداری‌های فنولوژیک در فواصل معین و بر اساس تقویم‌زمانی و شاخص حرارتی (بر حسب درجه روز رشد) صورت گرفت. طبق نتایج بدست آمده، گونه <em>Th. pubescens</em> در منطقه حاجی‌بیک از استان آذربایجان‌غربی و منطقه دهدر طالقان از استان البرز، به ترتیب دریافت حراتی معادل 770 و 775 درجه روز رشد به مرحله گلدهی و با دریافت حرارتی برابر با 1923 و 1810 درجه روز رشد به مرحله بذردهی رسیدند. گونه <em>Th. kotschyanus</em>، در منطقه قوشچی از استان آذربایجان غربی، دهدر طالقان از استان البرز و قسطینلار از استان قزوین به ترتیب با دریافت حرارتی معادل 5/770، 762 و 750 درجه روز رشد به مرحله گلدهی وارد شد سپس تا رسیدن به مرحله بذردهی به ترتیب 1680، 1541 و 1512 درجه روز رشد دریافت نمود. گونه <em>Th. daenensis</em>، در منطقه اسکندری استان اصفهان و منطقه آبگرم استان قزوین به ترتیب با دریافت حرارتی برابر با 622 و 629 درجه روز رشد به مرحله گلدهی رسید و با دریافت حرارتی معادل 1404 و 1465 درجه روز رشد وارد مرحله بذردهی شد. گونه <em>Th. carmanicus</em> در منطقه خوانسار از استان اصفهان، با دریافت حرارتی معادل 848 درجه روز به مرحله گلدهی و با دریافت حرارتی معادل 1354 درجه روز رشد به مرحله بذردهی رسید. گونه <em>Th. transcaspicus</em> در منطقه اسدلی از استان خراسان شمالی، با دریافت حرارتی معادل 772 درجه روز وارد مرحله گلدهی و با دریافت حرارت 1172 درجه روز رشد وارد مرحله بذردهی شد. با استفاده از شاخص حرارتی می‌توان بر اساس مدل‌های پیش‌بینی و تصمیم‌گیری، زمان دقیق جمع آوری اندام مورد نظر مانند گل و بذر از رویشگاه را برآورد نمود و حتی در سیستم‌های زراعی تحت کنترل و با استفاده از حرارت روزانه و شبانه، زمان رسیدن به هر یک از مراحل فنولوژیک رشد را با دقت بالایی تعیین کرد.