بررسی تشکیل و تکامل خاک‌های گچی مناطق جیرفت و عنبرآباد، جنوب استان کرمان

Abstract

جهت مدیریت بهتر خاک­های گچی، آگاهی از پراکنش و ویژگی­های مختلف آن­ها ضروری می­باشد. پژوهش حاضر به منظور مطالعه نحوه تشکیل، طبقه­بندی، میکرومورفولوژی و کانی­شناسی خاک­های گچی در مناطق جیرفت و عنبرآباد، جنوب استان کرمان انجام گرفت. برای این منظور هفت خاکرخ، جانمایی، تشریح و نمونه­برداری شدند. نمونه­های خاک تحت آزمایش­های مرسوم فیزیکوشیمیایی، میکرومورفولوژی و کانی­شناسی رس قرار گرفتند و در نهایت خاک­های منطقه بر اساس دو سیستم رده­بندی آمریکایی (2014) و طبقه­بندی جهانی (2015) نام­گذاری و مقایسه شدند. سازندهای مارن گچی در ارتفاعات، منشأ گچ در خاک­های منطقه مورد مطالعه می­باشد. خاک­های منطقه بر اساس سیستم رده­بندی آمریکایی در دو زیر­رده جیپسیدز و سالیدز و بر اساس سیستم طبقه­بندی جهانی در سه گروه مرجع جیپسی­سولز، سولونچاک و سلونتز قرار گرفتند. بررسی مقاطع نازک نشان­دهنده وجود پوشش و بلورهای عدسی شکل گچ و پوشش رس می­باشد. بلورهای عدسی شکل گچ در خاک­هایی با بافت ریز مشاهده شدند. پوشش­های رس مشاهده شده در دو افق ناتریک و آرجیلیک، به ترتیب به دلیل نقش پراکندگی سدیم و اقلیم مرطوب­تر گذشته می­باشد. مطالعه کانی­شناسی رس نشان­دهنده وجود کانی­های ایلیت، کلریت، اسمکتیت، کائولینیت، سپیولیت و پالیگورسکیت در خاک­های منطقه می­باشد. وجود گچ در خاک و نیز سازندهای تبخیری موجود در منطقه باعث تشکیل کانی­های پالیگورسکیت و سپیولیت در خاک شده بود. بین میزان پالیگورسکیت و سپیولیت با میزان اسمکتیت ارتباط معکوسی مشاهده شد، به طوری که به دلیل هوادیدگی بیشتر طی اقلیم مرطوب­تر گذشته و با کاهش میزان گچ، بر میزان اسمکتیت افزوده شده و از میزان کانی­های پالیگورسکیت و سپیولیت کاسته شده است.