خوانش عرفانی از متون اساطیری و تحلیل اسطوره­شناختی از متون عرفانی، روش­های نوینی از نقد است که در گفتگوی میان این دو حوزه‌، به کشف خویشاوندی‌ها، تفاوت­ها و گفتمان مشترک و چند جانبه­ای دست می­زند. از سویی، در نقد اسطوره‌شناسی ...

ضحاک در شاهنامه با راهنمایی­های ابلیس کارویژه­های اهریمنی چون کشتن پدر، گوشت­خواری، انسان­اوباری و جهان­آشوبی را تحقق می­بخشد. این ابلیس در چارچوب تفسیر برون­گرایانه از اسطوره با قراینی، مادر ضحاک است. در روایت شاهنامه، ...

پس از تصحیح و چاپ دانشنامۀ حکیم میسری در سال 1366 به اهتمام دکتر برات زنجانی، این اثر، چندبار دیگر تجدید چاپ شده است. با وجود اینکه متن، تک‌نسخه‌ای است و گاه مصحح، حاشیه‌های متن را به‌عنوان نسخه‌بدل در نظر گرفته‌ است، متن ...

«استبداد شرقی» یکی از مهم­ترین رویکردها و نظریه‌هایی است که تا کنون برخی از‌اندیش‌مندان غربی، از دریچه­ی آن به روی‌دادهای اسطوره‌ای، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در شرق، نگریسته‌اند. براساس این‌نظریه­، دولت، یا حکومت، در جوامع ...

پادشاه در معتقدات ایران باستان همواره دارای جایگاهی ویژه بوده و چنین تصور می‌شده که این مقام از سوی خداوند به وی تفویض شده است. بنابر همین اندیشه، عالم مادی تصویری زمینی از مینو است و همانگونه که خداوند نظم دهندۀ عالم هستی ...

یکی از کهن‌الگوهایی که در بسیاری از داستان‌های غنایی وجود دارد، کهن‌الگوی نجات مرد به‌وسیلۀ زن است. چه در روایات عاشقانه‌ای که قهرمان آن‌ها شخصیت مرد است، چه آن‌هایی که قهرمانشان شخصیت زن است، می‌توان نشانه‌هایی از این ...

یکی از اصلی­ترین ابهام­ها در کارنامۀ خیام­پژوهی، انتساب یا عدم انتساب رباعیات به این فیلسوف نیشابوری­ست. از نظر مخالفانِ انتساب رباعیات به خیام، یکی دانستن سرایندۀ آنها با خیام فیلسوفِ متدیّن، اجتماع نقیضین و محال است. ...

زبان عطّار سرشار است از ویژگی‌های تمایزبخش صرفی، نحوی و آوایی. این ویژگی‌ها با انتشار ویراست شفیعی کدکنی از منطق‌الطیر و دیگر مثنوی‌های عطّار بیشتر پیش چشم آمد؛ امّا در این میان توجّه بایسته‌ای به مختارنامه نشد. مختارنامه ...

خواجه‏­محمّد پارسا (م: 822 هـ.ق)، از مشایخ فرقة نقشبندیه و صوفیانِ نامدار عصر تیموری و صاحب تألیفات متعدّدی در حوزة تصوّف و تفسیر قرآن است. یکی از آثار وی، تفسیر ثمانیه، تفسیر هشت سورة کوتاه جزء سی‌ام قرآن است. وی در این ...

حماسۀ ملّی ایران در برگیرندۀ باورها و سنّت­های دینی و اجتماعی روزگاران کهن‎تری است که بستر وقوعِ حوادثِ داستانیِ آن بوده و به طورِ استطرادی در ضمنِ بیانِ داستان‎ها مطرح شده است. از جمله اعتقاد به تأثیرِ ستارگان و صور فلکی ...

ابوالحسن یغمای جندقی از شاعران عصر قاجار است که مفاسد روزگار خود را با طنز به نقد کشیده است. از شگردهای او نقیضه­پردازی از شاعران پیشین سبک خراسانی و عراقی است. مثنوی «صکوک­الدلیل» منظومه­ای564 بیتی در هجو یکی از همعصران ...

سیمرغ در اساطیر ایرانپرنده‌ای مرتبط با آسمان و خورشید است که بیانگر اهمّیّت ویژۀآسمان و خورشید در اندیشه و زندگی ایرانیان است و از این رو گاهی سیمای ایزدی به خود می‌گیرد. به دلیل اهمّیّت نقش خورشید و آسمان در زندگی بشری و ...