بررسی اثر تاریخ و تراکم کاشت بر گیاه کینوا در شرایط شور و دیم

Abstract

سابقه و هدف: در اقصا نقاط زمین اراضی با شوری بالا وجود دارد و اغلب این اراضی به دلیل عدم شناخت ارقام مقاوم، بایر و یا بلا استفاده از دید زراعی تلقی شده‌اند. گیاه کینوا ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻃﻴـﻒ وﺳـﻴﻌﻰ از ﺗـﻨﺶﻫـﺎی ﻏﻴـﺮ زﻧﺪه از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎ، ﺷﻮری و آﺑﻰ از ﺧﻮد ﻧﺸـﺎن ﻣـﻰدﻫـﺪ هم‌چنین این گیاه با توجه به اینکه ﺳﺮﺷﺎر از ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ اﺳﺖ می‌تواند جایگزین مناسبی برای برنج و گندم باشد. لازم است مطالعات بر روی گیاهانی از این دست در شرایط بحرانی (خاک شور و کشت دیم) بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق اثر تاریخ کشت و تراکم در شرایط دیم و خاک شور بر عملکردگیاه کینوا مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: در این تحقیق آزمایشی به صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کاملا تـصادفی با سه تـکرار در سال زراعی98 - 1397 در یکی از مزارع شهرستان گمیشان واقع در استان گلستان انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 بهمن، 15 اسفند و 15 فروردین) و فاکتور فرعی شامل سه تراکم (60، 80، 100 و 120 بوته در متر مربع) بود. برای تعیین طول مراحل رشدی و وزن خشک و انجام آنالیز، نمونه برداری از بوته‌ها بصورت دو هفته یک‌بار انجام شد. عملکرد نهایی نیز از خطوط میانی هر کرت تعیین شد. در طول فصل رشد از تاریخ‌های مهم فنولوژی گیاه مثل زمان شروع سبز شدن، استقرار کامل بوته، گلدهی، دانه‌بندی، پر شدن دانه و رسیدگی برداشت به تفکیک تیمارهای مختلف یادداشت برداری شد در پایان داده‏های بدست آمده توسط نرم افزار آماری SAS مورد تجزیه قرار گرفته و میانگین داده‌ها بر اساس آزمون LSD مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته‌ها: نتایج نشان دهنده تاثیر معنی‌دار تاریخ کاشـت بـر ارتفاع بوته، تعداد دانه‌ در پانیکول و وزن خشک بوته و وزن‌هزاردانه درسطح 1 درصد و وزن پانیکول، تعداد دانه شاخه‌ها در سطح معنی‌داری 5 درصد بود. بیشترین مقادیر این صفات عملکردی در تاریخ کـاشت 15 بهمن ماه حاصل شد و تـاریخ کاشت‌ فروردین دارای پایین‌ترین مقادیر صفات مذکور بود. ارتفاع بوته، تعداد دانه‌ در پانیکول و وزن خشک بوته به‌صورت معنـی‌داری تحت تأثیر فاکتـور تراکم بوته قرار گرفت. کلیه اثرات متقابل ایـن دو فاکتـور نیز تأثیر معنی‌داری بر صفات اندازه‌گیری شده داشتند. اغلب عملکردها در تراکم‌های 60 و 80 بوته در متر مربع بطور معنی‌داری بیشتر از مقدار این صفت در دیگر تراکم‌های کاشت بود. نتایج این تحقیق نشان داد 15 بهمن بهتـرین تاریخ کاشـت کینوا نسبت بـه سایر تاریخ‌های مورد بررسی در شرایـط جوی و خاک‌های زراعی منطقه گمیشان بوده و تـراکم 80 بوته در متر مربع به دلیل دارا بودن بیشترین تراکم بدون کاهش عملکرد نسبت به سایر تراکم ها مطلوبتر می‌باشد.نتیجه‌گیری: باتوجه به مقاومت بالای کینوا در برابر تنش‌های خشکی و شوری و عملکرد مناسب، می‌توان کشت این گیاه را به عنوان یک محصول استراتژیک به کشاورزان پیشنهاد داد. از نتایج این تحقیق می‌توان چنین نتیجه گرفت که 15 بهمن بهتـرین تاریخ کاشـت کینوا در شرایط خاک شور و کشت دیم، نسبت بـه سایر تاریخ‌های مورد بررسی در شرایـط آب و هـوایـی گمیشان بوده و تاخیر در کشت کاهش قابل‌ملاحظه‌ای را در رابطه با صفات مورد مطالعه سبب می‌شود. هم‌چنین تراکم 80 بوته در متر مربع، با توجه به اینکه در اغلب صفات مورد بررسی باعث افزایش عملکرد شده‌است به عنوان مطلوب‌ترین تراکم در شرایط این تحقیق معرفی می‌گردد. البته ناگفته نماند جهت تأیید این یافته‌ها لازم است این آزمایش در سال دیگر مورد بررسی قرار گیرد.