ارزیابی عدالت فضایی در توسعۀ مجدد فضاهای شهری؛ مورد پژوهی : طرح موضعی عتیق شهر تبریز

Abstract

بیان مسئله : تاکنون تعریف واحدی از مفهوم عدالت فضایی در شهرسازی ارایه نشده است. این موضوع نشان‌دهندۀ وابستگی این مفهوم به شرایط اجتماعی، سیاسی و جهان‌بینی هر جامعه است. پذیرش دربست هرکدام از تعاریف غربی، می‌تواند شهرسازی ایرانی- اسلامی و طرح‌های شهری را از هدف اصلی خود، که همانا تجلی آرمان‌های مکتب اسلام در فضاهای شهری است، دور کند. <br />هدف : هدف اصلی این پژوهش از یک‌‌سو، کشف یک صورت‌بندی بومی از مفهوم عدالت فضایی براساس آرای متفکران مسلمان در ساحت شهرسازی است؛ و از سوی دیگر این پژوهش به دنبال فهم رویکرد طرح موضعی عتیق شهر تبریز در زمینۀ چگونگی دست‌یابی به عدالت فضایی است. <br />روش تحقیق : در این پژوهش در بخش تبیینی از روش استدلال منطقی و در بخش ارزیابی از روش تحلیلی-توصیفی بهره گرفته شده است. همچنین از شیوه‌های اسنادی و پرسش‌نامه‌ای برای جمع‌آوری داده‌های پژوهش استفاده شده است.<br />یافته‌های تحقیق : از بررسی آرای متفکران مسلمان چنین استدلال می‌شود که محورهای کانونی عدالت در مکتب اسلام «حق‌گرایی، ظلم‌ستیزی، انصاف‌گرایی و اکرام انسان» است. از ترجمان فضایی این محورها در ساحت اجتماع شهری می‌توان به ‌ترتیب به معیارهای «حق مردم بر شهر، بسیج مردمی، تعادل فضایی و توانمندسازی» نایل شد. این معیارها در عین حال که به برون‌دادهای عادلانه توجه می‌کنند، فرآیندهای دست‌یابی به آنها را نیز جستجو می‌کنند. طرح موضعی عتیق شهر تبریز، دستیابی به عدالت فضایی را تنها از طریق برون‌دادهای عادلانه جستجو کرده و نسبت به اصلاح ساختارهای قدرت و فرآیندهای تصمیم‌سازی بی‌توجه بوده است؛ این مهم در عمل موجب نارضایتی شهروندان شده است.