روان شناسی مثبت در الهی نامه ی عطار نیشابوری

Abstract

الهی نامه ی عطار نیشابوری، سرشار از آموزه های اخلاقی، عرفانی و دینی است که عطار در آن با بیان حکایت ها، داستان ها و تمثیل های گوناگون به طور مستقیم و غیرمستقیم به مسائل تربیتی و اخلاقی عنایتی ویژه داشته است. امروزه در نظریاتی که از سوی صاحب نظران روان شناسی مطرح می شود، می توان نکات دقیقی را دریافت که بسیاری از آنها را در سخن بزرگان ادب و فرهنگ این سرزمین نیز می توان ملاحظه نمود. روان شناسی مثبت گرا با تکیه بر استعدادها و توانایی های انسانی، به جای تمرکز بر بیماری ها، جای خود را در بین ادبیات و فرهنگ بشری گشوده است، تا جایی که با کمی دقت می توان ردپای آن را در متون ادبی اقوام مختلف جست. پژوهشگران روان شناسی مثبت نگر توانمندی های انسان را در شش گروه خرد و دانایی، شجاعت، نوع دوستی، عدالت، اعتدال و تعالی با عنوان فضیلت های همه جا حاضر، طبقه بندی کرده اند و برای هر کدام قابلیت هایی برشمرده اند. از آن جا که بررسی و تحلیل همه ی این فضیلت ها و قابلیت ها به همراه استخراج شواهد از حوصله این مقاله بیرون است، از این رو، در این نوشته به چند مورد از فضیلت ها پرداخته شده است. بررسی اشعار و حکایت های الهی نامه ی عطار نیشابوری، با هدف شناسایی و تبیین مؤلفه های روان شناسی مثبت، هدف اصلی نگارندگان در نگارش این مقاله بوده است تا شعر عطار را از منظری دیگر مطالعه و بازبینی کرده، این تصور را از ذهن علاقه مندان تحلیل های روان شناسی بزداید که آن چه غربی ها امروزه در قالب مفاهیم و اصطلاحات نو ارائه می کنند، یافته های نوین اندیشمندان غرب نیست، بلکه بسیاری از این دیدگاه ها قرن ها پیش با شواهد و مصداق های دلکش تر در آثار و کلام فرزانگان سرزمین خودمان بیان شده است.